O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti



Download 4,73 Mb.
Pdf ko'rish
bet158/247
Sana16.07.2021
Hajmi4,73 Mb.
#120893
1   ...   154   155   156   157   158   159   160   161   ...   247
Bog'liq
iqtisodiy talimotlar tarixi

“multiplikator”dan foydalanish zarur. 
10.6. Insonning psixologik moyilligi 
J.M.Keyns  ochib  bergan  psixologik  qonunga  ko‗ra  inson 
daromadlari  oshib  borishi  bilan  iste‘mol  va  jamg‗armani  ko‗paytirib 
borishga  moyil.  Shuning  uchun  iste‘mol  va  jamg‗armaning  milliy 
daromadga bog‗liqligi, ularning nisbati muhim ahamiyat kasb etadi. Bu 
nisbat  iste‘molga  bo‗lgan  me‘yorli  moyillikni  tavsiflab  beradi.  Nega 
―me‘yorli‖?  Chunki  gap  qo‗shimcha  daromad  (Y)  va  uning  iste‘molga 
(S)  va  jamg‗armaga  (S)  taqsimlanishi  to‗g‗risida,  shuningdek, 
qo‗shimcha  (me‘yorli)  ortib  boruvchi  iste‘mol  to‗g‗risida  ham  boradi. 
«Asosiy psixologik qonun, – deb yozadi J.M. Keyns, – shundan iboratki, 
kishilar  odatda,  daromadlari  ortib  borishi  bilan  o‗z  iste‘molini 
ko‗paytirishga  moyildirlar,  lekin  bunda  iste‘mol  daromad  ortgan 
darajada oshmaydi». 
Bu  hol  shu  narsani  bildiradiki,  agar  daromad  o‗zgarsa,  iste‘mol 
ham  shu  yo‗nalishda  o‗zgaradi,  lekin  iste‘mol  o‗zgarishi  daromad 
o‗zgarishi darajasidan past bo‗ladi. J.M. Keyns iste‘mol o‗zgarishi bilan 
ushbu  o‗zgarishni  keltirib  chiqargan  daromad  o‗zgarishi  o‗rtasidagi 
nisbatni iste‘molga bo‗lgan Me‘yorli moyillik, deb atadi va uni quyidagi 
formula bilan ifodaladi: 
MRS =
.
Y
S


 
Iste‘mol va umumiy daromad o‗rtasidagi nisbatni esa, u iste‘molga 
bo‗lgan o‗rtacha moyillik, deb atadi: 
ARS =
.
Y
S
 
Yuqorida  qayd  qilib  o‗tganimizdek,  J.M.  Keyns  o‗z  nazariyasida 
iste‘molga  bo‗lgan  moyillik  tushunchasi  bilan  birga  jamg‗armaga 
bo‗lgan  moyillik  tushunchasini  ham  ilgari  surdi.  Jamg‗armaga  bo‗lgan 
me‘yorli  moyillik  –  bu  jamg‗arma  miqdori  o‗zgarishi  bilan  daromad 
o‗zgarishi o‗rtasidagi nisbatdir: 


236 
 
MRS = 
.
Y
S


 
Jamg‗armaga  bo‗lgan  o‗rtacha  moyillik  esa  jamg‗armaning 
umumiy daromadga bo‗lgan nisbati bilan ifodalanadi: 
ARS = 
.
Y
S
 
Bu  yerda  shu  narsani  qayd  qilib  o‗tish  kerakki,  agar  umumiy 
daromad  oshsa,  unda  kishilar  ushbu  oshgan  daromadning  bir  qismini 
iste‘molga  sarflasalar,  ikkinchi  qismini  jamg‗aradilar.  Shuning  uchun 
jamg‗arma  va  iste‘mol  o‗zgarishlari  yig‗indisi  daromad  o‗zgarishiga 
teng, ya‘ni: 
Y
S
C






unda, 
1
/
/






Y
S
Y
C

Masalan,  daromad  3  ming  so‗mga  ko‗paydi,  bunda  iste‘mol  2100 
so‗mga,  jamg‗arma  esa  900  so‗mga  ortdi,  deylik.  Unda  MRS  =  2100  : 
3000  =  0,7,  MRS  =  900:  3000  =  0,3.  Bu  qo‗shimcha  har  bir  so‗mlik 
daromadning  70  tiyini  iste‘molga,  30  tiyini  esa  jamg‗armaga 
sarflanayotganini birdiradi. 
Daromadlarning  ko‗payib  borishi  bilan  iste‘molning  ham, 
jamg‗armaning  ham  umumiy  miqdori  ko‗payib  boradi,  lekin 
iste‘molning  nisbiy  hissasi  kamayib  boradi,  jamg‗armaning  hissasi  esa 
oshib  boradi.  Masalan,  MRS  +  MRS  =  0,  7  +  0,3  =  1;  bir  oz  vaqt 
o‗tgandan keyin 0,6 + 0,4 = 1 ni keltirib chiqarishi mumkin. J.M. Keyns 
daromadlar  ko‗payib  borishi  bilan  iste‘mol  xarajatlari  hissasining 
nisbatan  pasayib  borishini  inson  xatti-harakatidagi  sabablarga  bog‗lab 
tushuntiradi.  Bunday  sabablar  hammasi  bo‗lib  sakkizta  –  xasislik, 
ehtiyotkorlik,  tejab-tergab  sarflash  va  b.  Natijada  iste‘molga  bo‗lgan 
me‘yorli moyillik jamiyatda pasayib boradi. Iste‘mol talabi aynan o‗sha 
me‘yorli  moyillikka  bog‗liq.  Ko‗payib  borayotgan  jamg‗arma 
miqdorining 
investitsiya 
tovarlariga 
bo‗lgan 
talabga 
aylanishi 
qiyinlashadi.  
Bu  aytilganlar  shu  narsadan  dalolat  beradiki,  J.M.  Keynsning 
tadqiqot metodologiyasida noiqtisodiy omillar – davlat (ishlab chiqarish 
vositalariga  va  yangi  investitsiyalarga  bo‗lgan  iste‘mol  talabni 
rag‗batlantiruvchi  sifatida)  va  odamlarning  psixologiyasi  (xo‗jalik 
yurituvchi  subyektlarning  o‗zaro  munosabatlarini  oldindan  belgilab 
beruvchi sifatida) ham iqtisodiy o‗sishda muhim ahamiyat kasb etadi. 
 

Download 4,73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   154   155   156   157   158   159   160   161   ...   247




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish