O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

Veblenning hissasi 
 
Umumiy  qaraganda noortodoksal  iqtisodiy  nazariya  va  Veblenning 
o‗ziga  xosligi  tez-tez  iqtisodiy  fikrlar  tarixidagi  kitoblardan  tushirib 
qoldiriladi,  balki  buning  sababi  ular  zamonaviy  ortodoksal  iqtisodiy 
nazariyaga  juda  kam  yo‗nalganligidir.  Veblen  ortodoksal  iqtisodiy 
nazariyaga  tanqidiy  yondashgan  va  eng  yetilgan  ma‘lumotlarni 
iqtisodchilar  Alfred  Marshalldan  olgan.  U  tizim  siyosatidan  norozi  edi. 
Chunki  tizim  siyosati  boshidan  xato  bo‗lgan,  deb  hisobladi.  Veblen 
ortodoksal  nazariya  yondashuvida  optimist  bo‗lganligini  ta‘kidlaydi, 
iqtisodiyotni  tushunishga  harakat  birinchi  tahlil  va  uning  qismlarini, 
ro‗zg‗or  xarajatlari  va  firmani  tushuninsh  jarayoniga  o‗xshatadi.  Lekin 
qismlar  yig‗indisi  butundan  farq  qiladi;  Veblen  haqiqiy  yondashish 
madaniyat,  jamiyat  va  iqtisodiyotning  bosqichla-ridan  boshlanishi 
kerakligi  haqida  bahslashdi.  Natijada  ba‘zi  odamlar  Veblenning 
iqtisodchi  emas,  balki  sotsialistligini  aytishdi,  noaniq  ijtimoiy  bilimlar 
ba‘zi iqtisodchilarga oddiy ma‘noni anglatadi. Veblenning bu qarashlari 
iqtisodchilarnikidan boshqacharoq  edi,  oxiriga  kelib  iqtisodga  qo‗shgan 
yo‗nalishi va uning hissasi bir-biriga uyg‗unlashib ketdi.  
 
Veblen  ortodoksal  nazariyachilar  kabi  muammolarning  ayrim 
tuzlari bilan qiziqmagan. U fikrlar ko‗nikmasi orqali tuzilgan institutsion 
tuzilish  rivojlanishini  tushunishga  qiziqdi,  u  bizning  iqtisodiy 
harakatlarimizga  yo‗l  ko‗rsatdi.  Bundan  ma‘lum  bo‗ladiki,  Veblenning 
hissasi bilan ortodoksal nazariya bir-birini to‗ldiruvchi hisoblanadi.  
 
Veblen iqtisodiyotda ko‗plab kamchiliklar topdi. U kiritgan takliflar 
foydali  bo‗lmadi.  U  ko‗zga  tashlanadigan  faraz  bilan  osonlikcha  model 
yarata olmadi.  
                                                             
55
 
O„sha manbaa„ p. 94.
 

---

257