O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

«Raqobat»ning turli iqtisodiyot sharoitlaridagi qiyosiy 
tavsifnomasi
14
 
 
Ma’muriy-buyruqbozlik iqtisodiyoti 
sharoitida 
Erkin bozor iqtisodiyoti sharoitida 
                                                 
13
 Абдуллаев Ё. Бозор иқтисодиёти асослари: 100 савол ва жавоб. – Т.: «Меҳнат», 1997, 57-58-б. 
14
 Alimov R.O., Rasulev A.F., Qodirov A.M. “O’zbekiston iqtisodiyotining raqobatbardoshligini oshirish muammolari: nazariya va 
amaliyot”. Monografiya. T.:CONSAUDITINFORM - NASHR, 2006. – 316 b.
 

---

46 
 

 
Raqobat  «sotsialistik  musobaqa» 
bilan  almashtirilib  kelindi.  «Raqobat» 
so’zini ishlatish ta’qiqlanar edi. 

 
Musobaqa  kim  o’zish,  kim  yaxshi 
natijalarga 
erishish 
uchun 
bo’lgan 
qalbaki 
bellashuv 
edi. 
Chunki 
erishilmagan  yutuq  va  bajarilmagan 
kursatkichlarga  erishilishi  «raqamlar»da 
ta’minlanardi. 

 
Sotsialistik  musobaqadagi  majburiy 
safarbarlik usuli: 
- 
tashabbuskorlik ruhini so’ndirardi; 
- 
sifatini 
yaxshilash 
va 
ishlab 
chiqarish 
xarajatlarini 
pasaytirish 
imkonini bermas edi; 
- 
«yalpi 
mahsulot» 
mafko’rasi 
hukumronligida musobaqa kursatkichlari 
ko’pincha  miqdoriy  kursatkichlarga 
qarab bajarilar edi.  

  Raqobat 
rag’batlantiruvchi 
iqtisodiyotni 
harakatga 
soluvchi 
kuchdir. 
Shu 
sababli 
u 
bozor 
iqtisodiyoti  mexanizmida  asosiy  o’rin 
oladi. 

  Raqobat  rejalashtirilmaydi  va  qattiq 
nazorat 
ostiga 
olinmaydi. 
Raqobatchilikni bozordagi:  
- 
talab va taklif; 
- 
narx-navo; 
- 
oligopoliya 
va 
monopoliya 
darajasi; 
- 
davlatning  antimonopol  siyosati 
belgilaydi. 

  Raqobatda 
majburiy 
safarbarlik 
bo’lmaydi.  Bu  yerda  halol  va  erkin 
iqtisodiy 
raqobatni 
rivojlantirish 
evaziga  ishlab  chiqaruvchilar  ustidan 
xaridorlarning hukmronligi o’rnatiladi.