O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta-maxsus talim vazirligi toshkent arxitektura-qurilish instituti bino va inshootlar qurilishi fakulteti >kafedrasi fanidan

3. Qurilish tashkilotlarida ishlab chiqarish uchun ma’lum miqdorda xarajatlar talab qilinadi. Xarajatlarning pulda ifodalanishi mahsulot tannarxini tashkil etadi.Mahsulot tannarxi qurilish korxonalarida ish samaradorligini belgilovchi asosiy ko’rsatkich hisoblanadi. U xarajatlardan foydalanishning samaradorlik darajasini,mehnat unumdorligini, ishchilarga to’lanadigan mehnat haqini, asosiy fondlardan,qurilish materiallaridan foydalanishni ko’zda tutadi. Qurilish tashkilotlarida mahsulot tannarxining pasayishi muhim ahamiyatga ega.Qurilish obe’ktlarini tannarxini tahlil qilishda hisobot davridagi mahsulot tannarxi rejadagi hamda o’tgan yilgi tannarxi bilan taqqoslanadi. Iqtisodiyotni erkinlashtirish va modernizatsiyalash sharoitida boshqaruv omili, boshqaruv madaniyati, boshqaruv qarorlari ahamiyati oshib ketdi. Bugungi kunning raqobatchilik kurashida korxonalar mavqeini kuchaytirish boshqaruv sifatiga bog’liq bo’lib qoldi. Innovatsiya ishlab chiqarishsamaradorligini oshirishning asosiy omillaridan biri boshqaruv usullarini takomillashtirishda deb qarash kerak.

Hozirgi vaqtda xarajatlar nazoratini amalga oshirishdan ko’zlangan asosiy maqsad korxonaning barcha resurslaridan samarali foydalanilgan holda maksimal darajada o’z sof foydasini ko’paytirish va shu yo’sin bilan raqobat muhitida o’z o’rnini mustaqil saqlashdir.Iqtisodiyotni modernizatsiya qilish sharoitida buxgalteriya nafaqat nazorat vositasi, balki korxona boshqaruv apparatiga uni samarali boshqarish uchun zarur ma’lumotlar bilan ta’minlashi kerak.Xarajatlarning nazoratini amalga oshirish asosan buxgalteriya hisobotlardagi ma’lumotlarga asoslanmasligi kerak. Tadqiqot ob’ektida amalga oshirilayotgan xarajatlarni nazorat qilish asosan boshqarur hisobiga to’liq qaratilganligi va o’z samarasini berilayotganini ko’rish mumkin.Qurilish tashkilotlarida qurilish xarajatlarining nazoratini amalga oshirish davomida birinchi nazorat faoliyat boshlanguncha nazorat qilinadi. Joriy nazorat xarajatlar bilan bog’liq holda amalga oshirish jarayonida o’tkaziladi.