O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

4-Modul. Byudjet nazorati va xorijiy mamlakatlarda byudjet jarayonini tashkil 
etish 
21-mavzu. Byudjet nazoratini tashkil qilish 
 
Budjet nazoratining mazmuni, prinsiplari va ahamiyati. Budjet nazoratining 
respublika darajasida va mahalliy darajada amalga oshirilishi. Budjet nazoratining 
turlari: taftish; tekshirish; o‗rganish. Budjet nazoratining shakllari: dastlabki, joriy, 
so‗nggi nazorat. Budjet nazoratining usillari: yoppasiga nazorat, tanlanma nazorat, 
kompleks nazorat, mavzuli nazorat, muqobil nazorat. Budjet nazorati organlari, 
ularning guruhlanishi. Budjet nazoratini amalga oshiruvchi organlarning vazifalari, 
huquq va majburiyatlari. G‗aznachilik bo‗linmalari tomonidan amalga oshiriladigan 
davlat moliyaviy nazorati. Moliya vazirligi Davlat moliyaviy nazorati boshqarmasi va 
uning hududiy bo‗linmalari tomonidan amalga oshiriladigan nazorat ishlari.
 
22-mavzu.
 
Xorijiy mamlakatlar byudjet tizimi va byudjet jarayoni
 
Xorijiy mamlakatlarda davlat byudjeti va byudjet tizimining o‗ziga xos 
xususiyatlari. Xorijiy davlatlarda byudjet qurilishi modellari. Federal va munitsipal 
hukumatlarning byudjet borasidagi huquq va majburiyatlari. Xorijiy mamlakatlarda 
byudjet jarayonini tashkil etish xususiyatlari. Byudjet jarayoni ishtirokchilari, 
ularning byudjet huquqlari. Qonun chiqaruvchi va ijroiya organlarning byudjet 
borasidagi vakolatlari. Xorijiy davlatlarda davlat byudjeti taqchilligi masalalari. 
Taqchillikni boshqarish usul va vositalari. Xorijiy davlatlarda davlat qarzi, uni 
boshqarish masalalari. Xorijiy davlatlar iqtisodiyoti va davlat byudjetining holati. 
 
 
Amaliy mashg„ulotlar 
Amaliy mashg‗ulotlarni tashkil etish bo‗yicha ko‗rsatma va tavsiyalar 
Amaliy mashg‗ulotlarini o‗tkazishda quyidagi didaktik tamoyillarga amal 
qilinadi: 
–
amaliy mashg‗ulotlarning maqsadini aniq belgilab olish; 
–
o‗qituvchining innovatsion pedagogik faoliyati bo‗yicha bilimlarni 
chuqurlashtirish imkoniyatlariga talabalarda qiziqish uyg‗otish; 
–
talabada natijani mustaqil ravishda qo‗lga kiritish imkoniyatini ta‘minlash; 
–
talabani nazariy-metodik jihatdan tayyorlash; 
–
aniq mavzu bo‗yicha bilimlarni yakunlash, talabalarni tarbiyalash. 
Amaliy mashg‗ulotlar bo‗yicha quyidagi mavzular tavsiya etiladi: 
1.
―Davlat byudjeti‖ faniga kirish 
2.
Davlat byudjetining mohiyati va ahamiyati 

---

406 
3.
Byudjet tuzilishi va byudjet tizimi 
4.
Davlat byudjetining huquqiy asoslari 
5.
Davlatning byudjet-soliq siyosati 
6.
Davlat byudjetini boshqarish 
7.
Byudjetlararo munosabatlar 
8.
Byudjet tasnifi 
9.
Davlat byudjeti daromadlari tizimi 
10.
Davlat byudjeti xarajatlari tizimi 
11.
Davlat byudjetining holati 
12.
Byudjet jarayoni
13.
Byudjet tashkilotlari xarajatlarini rejalashtirish va moliyalashtirish 
14.
Davlat byudjetining ta‘lim tizimi xarajatlari 
15.
Davlat byudjetining sog‗liqni saqlash xarajatlari 
16.
Davlat byudjetning madaniyat va sport xarajatlari 
17.
Davlat byudjetining ijtimoiy himoya xarajatlari 
18.
Davlat byudjetining iqtisodiy maqsadlardagi xarajatlari 
19.
Davlat byudjetining davlat hokimiyati, boshqaruvi, sud, prokuratura 
organlarini saqlash xarajatlari 
20.
Davlat byudjetining boshqa xarajatlari 
21.
Byudjet nazoratini tashkil qilish 
22.
Xorijiy mamlakatlar byudjet tizimi va byudjet jarayoni