|
XIZMATLAR
Xizmatlar bo‘yicha xalqaro savdoning manfiy saldosi 2018 yilning I choragiga nisbatan 7,1%ga qisqarib, 529,6 mln. dollarni tashkil qildi. Shu bilan birga, xizmatlar eksporti va importi tuzilmasida transport xizmatlari va safarlar bilan bog‘liq bo‘lgan xizmatlar ustunlik qilmoqda (6-7-diagramma).
Xizmatlar eksportining hajmi 660,5 mln. dollarni tashkil qilgan bo‘lsa
(2018 yil I choragida 572,8 mln. dollar), ularning importi 1,2 mlrd. dollarni tashkil etdi (2018 yil I choragida 1,1 mlrd. dollar). Jami xizmatlar eksporti va importi xajmining 90%i transport xizmatlari va turizm (safarlar) bilan bog‘liq xizmatlarga to‘g‘ri keladi.
2 021 yildagi xalqaro xizmatlar bo‘yicha defisit-ning qisqarishi turizm sohasidagi xizmatlar eksportining sezilarli ortishi bilan bog‘liq bo‘lib, bu o‘sish sayoxatchilarning O‘zbekistonga tashrif buyurishlari bo‘yicha qator tartiblarning kompleks soddalashtirish choralarining va turizm sohasini qo‘llab quvvatlashga qaratilgan siyosatning natijasidir. 2021 yilda turizm (safarlar) bilan bog‘liq xizmatlar eksporti hajmi transport xizmatlari eksporti hajmiga teng bo‘ldi.
Transport xizmatlari importida doimgidek temir yo‘l
va avtomobil bilan bog‘liq xizmatlar ustunlik qildi. Temir yo‘l transporti xizmatlari hajmi
293,7 mln. dollarni tashkil qilgan bo‘lsa (2018 yilning I choragida 294,9 mln. dollar), avtomobil transporti xizmatlari importining hajmi esa 119,7 mln dollarga teng bo‘ldi (2018 yilning I choragida 97,2 mln. dollar).
Shu bilan birga, safarlar komponenti bo‘yicha eksportning 61,3%ga o‘sishi safarlar bilan bog‘liq xizmatlar importining barqarorlashuvi bilan bir vaqtda kuzatilib, bu chet eldagi qisqa muddatli ishchilarning soni 2018 yilning I choragidagi darajasida qolganligidan darak beradi.
BIRLAMCHI DAROMADLAR
2021 yilda birlamchi daromadlar bo‘yicha ijobiy saldo 280,3 mln. dollarga teng bo‘ldi (2018 yilning I choragida 299,5 mln. dollar). (8-diagramma)
8-diagramma
BIRLAMCHI DAROMADLAR KOMPONENTLARINING O‘ZGARISHI
(mln. dollar)
Chet elda qisqa muddatda ishlovchi O‘zbekiston fuqarolari tomonidan olingan ish haqi 2021 yilda “Daromadlar” moddasining asosiy manbai bo‘lib, 683,3 mln. dollarni tashkil qildi (2018 yilning I choragida 646 mln. dollar).
Rezidentlarning investision daromadlari 76 mln. dollarni tashkil etib (2018 yil I choragida 39 mln. dollar), ulardan 73 mln. dollar (2018 yil I choragida 36 mln. dollar) xalqaro rezervlarni joylashtirishdan olingan doromadlardir. Qolgan qismi esa, asosan rezidentlarning chet el banklaridagi vakillik hisobvaraqlari va depozitlaridan olingan daromadlardan iboratdir.
Shu bilan bir qatorda, norezidentlarning investision daromadlari 473 mln. dollarni (2018 yilning I choragida 380 mln. dollar) tashkil qilib, o‘sish asosan to‘g‘ridan-to‘g‘ri investisiyalardan olingan daromadlar hisobiga kuzatildi (joriy yilning I choragida 320 mln. dollar, 2018 yilning I choragida 243 mln. dollar). Rezidentlarga taqdim qilingan kreditlardan olingan daromadlar 8%ga ortib 147 mln. dollarni tashkil etdi (2018 yilning I choragida 136 mln. dollar).
Ko‘rib chiqilayotgan davrda to‘g‘ridan-to‘g‘ri investisiyalardan olingan daromadlarning 52% xorijiy investorlarning reinvestisiya qilingan daromadlaridir.
IKKILAMCHI DAROMADLAR
I kkilamchi daromadlarning ijobiy saldosi 862,6 mln dollarni tashkil qildi (2018 yilning I choragida 800,8 mln. dollar). Ijobiy saldo, asosan uzoq muddatli mehnat migrantlarining pul o‘tkazmalari hisobiga ta’minlanmoqda.
Jismoniy shaxslar – rezidentlarga (uy xo‘jaliklariga) chet eldan amalga oshirilgan transfert o‘tkazmalari ikkilamchi daromadlar moddasi-ning asosiy komponentidir. Bunda, uy xo‘jaliklariga transfert pul o‘tkazmalari, asosan xalqaro pul o‘tkazmalari tizimlari orqali amalga oshirilmoqda. O‘z navbatida, to‘langan transfertlar rezidentlar tomonidan norezidentlarga yuborilgan transfert to‘lovlarini nazarda tutadi (9-diagramma).
Ikkilamchi daromadlar bo‘yicha tushumlar mavsumiy xarakterga egadir. Bunda, 2021 yildagi tushumlar yil davomidagi eng kam ko‘rsatkichligicha qolmoqda. Shu bilan birga, O‘zbekiston fuqarolariga kelib tushuvchi transchegaraviy pul o‘tkazmalarining bir qismi ularning doimiy ravishda chet elda bo‘lgan yoki yashaydigan qarindoshlari tomonidan jo‘natiladi (10-diagramma).
Q ayd qilish lozimki, amaliyotda pul o‘tkazmalari nafaqat qisqa muddatli ishchilar va norezidentlar (bir yildan ortiq muddat davomida chet elda bo‘lgan ishchilar) tomonidan oilalariga mablag‘ yuborish maqsadida, balki tashqi savdo operasiyalari bo‘yicha hisob-kitoblar maqsadida ham amalga oshirilishi mumkin. Shu sababli, pul o‘tkazmalari va rezident-jismoniy shaxslar tomonidan naqd ko‘rinishda olib kirilgan mablag‘lar miqdori mokilik eksporti hajmiga kamaytirib borilmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
