qiymat usuli (NPV) muayyan vaqt oralig’idagi xarajatlar va daromadlar farqini
aniqlash uchun xizmat qiladi va sof joriy qiymat investitsiya xarajatlari va olingan
daromadlarning alohida davr bo’yicha kirim va chiqimlarining diskontlanishi
orqali hosil qilingan natijalar farqini ifodalovchi qiymat hisoblanadi. Sof joriy
qiymatni aniqlashda qo’llaniladigan diskont me’yori investorning o’zi uchun,
undan kichigi besamar deb topilgan minimal foyda me’yorini ifodalaydi. Sof joriy
qiymat miqdoriy ko’rsatkich bo’lib, u investor boyligining miqdoriy jihatdan
•
agar NPV<0 bo’lsa, u holatida loyihani amalga oshirish besamar
hisoblanadi.
•
agar NPV=0 bo’lsa, u holda investor kapitali ko’paymaydi ham,
kamaymaydi ham, va bunda uni qabul kilmaslik lozim.
Sof joriy qiymatning asosiy mezoni quyidagicha: investitsiyalashni amalga
oshiring, agar investitsiyalardan kutilayotgan daromadlarning keltirilgan (joriy)
qiymati investitsiyalar summasidan yuqori bo’lsa.
7. Foydaning ichki me’yori usuli (IRR) – bu daromadlarning diskontlangan
qiymati investitsiyalarning diskontlangan qiymatiga teng bo’lgandagi daromadlilik
darajasi, ya’ni sof joriy qiymat nolga teng bo’lgandagi me’yor. Foydaning ichki
me’yori loyihadan kutilayotgan daromadarning sof joriy qiymati uni amalga
oshirish uchun zarur bo’lgan investitsiyalarning joriy qiymatiga teng bo’landagi
diskont
stavkasidir.
Foydaniing
ichki
me’yori
loyihadan
kutilayotgan
daromadlilikni ko’rsatadi va qilinishi lozim bo’lgan maksimal xarajatlar
chegarasini, ya’ni loyihani amalga oshirish uchun jalb qilinayotgan kredit bo’yicha
foiz stavkasining yuqori chegarasini belgilab beradi. Loyihaning daromadliligi,
aynan, mana shu foiz chegarasidan yuqori miqdorga ega bo’lganda u daromad
keltiradi. Mana shu chegara barerli (to’siqli) koeffitsient (HR) deb ataladi. U
quyidagicha izoxlanadi:
•
IRR>HR holatida loyiha samarli bo’lib, uni amalga oshirish mumkin;
•
IRR
•
IRR=HR holatida loyihani amalga oshirishdan foyda ham, zarar ham
ko’rilmaydi.
8. Investitsiyalarning rentabelligi usuli firma boyligining qanday hollarda
o’sishini aniqlash imkonini beradi va u diskontlangan daromadlarning
diskontlangan investitsiyalarga nisbatini aniqlashga asslangan. Investitsiyalarning
rentabeligi ko’satkichi sof joriy qiymat miqdoriga bog’liq bo’lib, uning o’sishi
bilan bu ko’rsatkich ham o’sadi va aksinchadir. Bu usul quyidagi mezonlarga
asoslanadi:
•
PI>1 bo’lganda investitsiya loyihasini amalga oshirish foydali hisoblanadi;
•
PI<1 holatida loyihani amalga oshirishga qabul qilib bo’lmaydi;
•
PI=1 bo’lganda loyihani amalga oshirish foyda ham, zarar ham
keltirmaydi.
9. Qarz oluvchining faoliyatini moliyaviy tahlil etish uning moliyaviy ahvoli
va barqarorligini, kreditga layoqatliligi va to’lovga qobilligini aniqlashda muhim
ahamiyat kasb etadi. Qarz oluvchi to’g’risida bunday ma’lumotlarga ega bo’lish
uning faoliyatining turli jihatlarini ochib beruvchi moliyaviy ko’rsatkichlarni
aniqlashni talab etadi. Bu ko’rsatkichlar orqali korxona mablag’larini boshqarish
ustidan
qarorlar
qabul
qilishning
va
nazoratning
qanchalik
to’g’ri
yuritayotganligini bilib olish mumkin.
10. Investitsiya loyihalarini tadqiq etish uchun tizimli dastur sifatida ishlab
chiqilgan va keng tarqalgan dasturlardan biri COMFAR va PROPSPIN dasturlari
bugungi kunda keng qo’llaniladi. Ushbu dasturlar xalqaro sertifikatga sazovor
bo’lgan. Bu tizimli dasturlar sotish hajmi, ishlab chiqarish xarajatlari, kredit uchun
foizlar va boshqalar to’g’risida jadvalli ma’lumotlar olishga keng imkoniyatlar
beradi. Bunday dasturlardan «Projekt Expert», Alt-Invest, «FOCCAL», «Investor
4.1», TEO-INVEST kabi boshqa tekstli dasturlar ham ishlab chiqilgan va keng
qo’llanilmoqda.
1>0>
Do'stlaringiz bilan baham: