Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkеnt moliya instituti

VaRning tadbiq qilinishi
Portfel VaRining hisoblanishi qiyinchilik tugʻdiradi chunki tarkibida yuzlab 
va undan ham ortiq aktivlar mujassamlangan portfelning maʼlum davr oraligʻida 
evolyutsiyasi 
(shakllanishi/oʻzgarib 
borishi)ni 
modellashtirish 
mushkil 
hisoblanadi.
7879
VaRning amaliyotga joriy qilish nafaqat industriyaga, balki 
akademik tadqiqotchilar uchun ham ahamiyatlik darajasi yuqori hisoblanadi va 
hozirgi kunda uni toʻrtta asosiy usuli mavjud, yaʼni: 
Retrospektiv
80
simulyatsiya (Historical Simulation) usuli.
Bunda uzoq 
davrni ichiga olgan statistik maʼlumotlarga tayanib portfel yoʻqotishlarining 
empirik
81
ehtimolli taqsimotini aniqlanadi. Keyin mos keladigan kvantildan keltirib 
chiqish orqali VaR qiymatini aniqlanadi. Bu yondashuvni tadbiq qilish qulay 
hisoblanib, statistik usullar yordamida takomillashtirish mumkin. 
Parametrik yondashuv.
Ushbu usul istalgan kumulyativ ehtimollik uchun 
VaRni aniqlash boʻyicha analitik yechimni talab etadi. Afsuski taqsimotning 
barchasi ham yechimga ega emas, biroq VaRni hisoblash uchun chekli qiymat 
nazariyasi (chegaradan ortadigan choʻqqi va umumiy chekli qiymat taqsimoti)dan 
foydalanish mumkin.
82
Monte Karlo Simulyatsiyasi usuli. 
Monte Karlo simulyatsiyasi aktivlar 
yoki portfelni oʻzida aks ettiradigan biror bir tasodifiy jarayonni (misol uchun 
stoxastik differensial tenglama) simulyatsiya qilish uchun umumiy usul 
77
G. Szego. Measures of risk. European Journal of Operational Research, 163(1):5–19, 2005. 
78
M. Musiela and M. Rutkowski. Martingale Methods In Financial Modelling. Springer, 2005. 
79
J. Hull. Options, futures and other derivatives. Prentice Hall, 2000. 
80
Ретроспектив – олдинги давр статистик маълумотларини ҳисобга олган ҳолда. 
81
Эмпирик – реал кузатувларга асосланиб ёки тажриба йўли билан. 
82
Қўшимча маълумот учун: R. Cont and P. Tankov. Financial Modelling with Jump Processes. CRC Press, 2004. 

---

146 
hisoblanadi. Yetarli simulyatsiyalar sonidan keyin yoʻqotishlar taqsimotini va buni 
natijasida retrospektiv simulyatsiya singari turli ehtimolliklar uchun VaRni keltirib 
chiqish mumkin. Ushbu yondashuvni ahamiyatliligiga boʻyicha tanlanma, 
stratalashgan
83
tanlanma va anitetik
84
tanlanmalarni amalga oshirish kabi turli 
hisoblash texnikalari bilan takomillashtirish mumkin.
85