O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent temir yo'l muhandislari instituti

Yashin nima, uningsanoat ob`ektlariga ta`siri va yashindan himoyalanish usullari.

Yashin hosil bo’lganda atmosferadagi razryadlarning elektr kuchlanishi 150 mVga etadi, tok kuchi esa 200 kА gacha va harorati 6000 dan 30000^OS gacha etib kuchli portlashlar hosil qiladi, erdagi ob`ektlarni buzib yong’in chiqaradi. Bundan tashqari chaqmoqning to’g’ridan-to’g’ri ta`siri ostida elektromagnit va elektrostatik induktsiyasi tarzida tez o’zgaruvchan chaqmoq toki ko’rinishida bo’lib, erdagi ob`ektlarga yaqinlashganda xavf tug’diruvchi ikkinchi “chaqmoq” vujudga keltiradi. Bular esa erdagi sanoat ob`ektlariga kuchli zarar etkazishi mumkin. Shuning uchun barcha inshootlar va qurilmalar yong’in va portlash xavfi bo’yicha hamda yong’inga bardoshlilik bo’yicha yashindan himoyalangan bo’lishi shart. Chaqmoq ko’p chaqadigan xududlardagi va boshqa o’rtacha yil davomida chaqmoq hosil bo’lishini hisobga olgan holda shu xududlardagi ob`ektlar yashindan himoyalanishi bo’yicha 3 kategoriyaga bo’linadi.

1. 
   1 sinf V-I va V-II qaysiki gaz, bug’, chang ajralib chiquvchi va portlovchi aralashmalarni atmosferaga chiqaruvchi ob`ektlar.
   
2. 
   2 sinf V-I va V-II qaysiki portlovchi aralashmalar avariya holatda ajralib chiqaruvchi texnologik jarayon o’rnatilgan va V-I sinfga taaluqli omborxonali ob`ektlar.
   
3. 
   II-I, II-II, II-III qaysiki bu xonalarda yonuvchi qattiq moddalar va suyuq moddalar hamda changlar ajralishi mumkin bo’lgan ob`ektlar. Ularga ochiq omborxonalar, tutun chiqaruvchi quvurlar, suv ta`minlovchi inshootlar turar joylar kasalxonalar va kinoteatrlar.
   

Аtmosferada uchraydigan kuchli momaqaldiroq razryadlari- yashindan erdagi ob`ektlarni saqlash maqsadida yashin qaytargichlar qo’llanadi. Ular 3 turli bo’ladi:

1. 
   Sterjenli yashinqaytargichlar.
   
2. 
   Trosli yashinqaytargichlar.
   
3. 
   To’rli yashinqaytargichlar. [6]
   

Yashin qabul qiluvchi sterjen

Yashin o’tkazib yuboruvchi

Erga ulovchi