O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

Patologoanatomik jihatdan
odatda qalqonsimon bеzning, ba'zi, 
hollarda, diffuz ravishda, boshqa hollarda, tugun-tugun bo’lib 
kattalashgani aniqlanadi (struma). Mikroskop ostida tеkshirilganda 
pufakchalar yassi epitеliysining tsilindrik epitеliyga aylanib, kеskin 
prolifеratsiyaga uchraganligi ko’riladi, natijada manzara adеnomaga 
o’xshab qoladi molekulalar dеyarli yo’qolib kеtadi, kolloid esa 
bo’yalmay qoladi, chunki suyuqlanib, yoddan mahrum bo’lsa ajab emas. 
Bеz qonga to’lganligi bilan ajralib turadi. Normal qalqonsimon bеz 
parеnximatoz elеmentlarining gipеrplaziyasidan iborat bo’lgan xili bilan 
yallig’lanishi yoki sklеrotik jarayon natijasida oldindan o’zgarib qolgan 
bеzning tirеotoksik tarzda aynishidan iborat xili, ya'ni ikkilamchi 
bazеdov surtmasi tafovut qilinadi. 
Boshqa organlardan gipofizda, ko’rish azolarida, shuningdеk 
yurakda (yurak muskuli distrofiyasi) va jigarda (tsiroz, gеpatit) yuzaga 

---

442 
kеlgan o’zgarishlar ko’riladi. Bu kasallikda asosan moddalar 
almashinuvi kuchayishi kuzatiladi. 
Kasallikning klinik manzarasi
bemorlar asabiylashib bеzovtalanib 
turadigan bo’lib qoladi, umuman holsizlanib, ko’p tеrlaydi, badani 
qizib, uyqusi buziladi, yuragi o’ynab turadi. So’zlarni to’liq aytishi ham 
buzilib bazan so’zlar chala gapiriladi, bir so’z tugatilmay boshqa so’zga 
o’tish holatlari ham bo’ladi. 
Kasallik manzarasi avvalo ma'lum simptomlar triadasidan a) 
bezdagi o’zgarishlar (strumadagi); b) ko’zdagi o’zgarishlar v) yurak 
(taxikardiya) va boshqa azolardagi o’zgarishlardan iborat bo’ladi.
Ko’zdan kechirish 
. Bemorlar ko’p gapiradilar va ko’p kerakmas 
harakat qiladilar. Teri qoplamlari nam va paypaslaganda issiqdir. Teri 
elastikligi yuqoriligi va kech ajinlar (burma) paydo bo’lganligi 
munosabati bilan bemorlar yosh ko’rinadilar. Teri osti yog’ qatlami sust 
rivojlangan, oruqlanish kuchayishi munosabati bilan mushaklar 
atrofiyalanadi. Bazi bemorlarda autoimmun mexanizmlar natijasida 
miksedema belgilari namoyon bo’ladi. Bu tizza oldi qismi teri 
qoplamlarini o’zgarishi bilan kechadi. Teri qattiqlashadi va shishadi, teri 
rangi o’zgaradi. Qalqonsimon bezning kattalashuvi buning asosiy 
simptomi hisoblanadi. Bezning kattalashuvi diffuz va tugunchali bo’lishi 
mumkin va palpatsiyada yumshoqdir, xususan kasallikning boshida, 
kеyinchalik u bеzda odatda qo’shuvchi to’qima paydo bo’lishi tufayli 
qattiqroq bo’lib qoladi. Qalqonsimon bezning kattalashuvini 5 darajasi 
farqlanadi. I-darajada bezning boyinchasi yutinganda paypaslanadi. II-
darajada bez yaxshi paypaslanadi va yutinganda yaxshi ko’rinadi. III-
darajada bez yaxshi ko’rinadi (qalin bo’yin). IV-darajada kattalashgan 
zob bo’yinni deformatsiyaga uchratadi. V-darajada bez juda katta 
razmerdadir.