O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

Tsianoz markaziy bo’ladi (
36 surat)
-nafas olish tizimi kasalliklarida, asosan nafas
yetishmovchiligi bilan kasallangan bemorlarda 
kuzatiladi, bunda qonni kislorodga to’yinishi 
(oksigenatsiya 
jarayoni) 
buziladi.
Tsianoz butun tana bo’yicha tarqaladi (yuz, tana, 
qo’llar, oyoqlar va h.k.).
Tsianoz periferik bo’ladi (
37 surat) -bu holat 
o’ng qorincha yetishmovchiligi bor bemorlarda
kuzatiladi. Bunda vena qon aylanishi sekinlashib,
36 surat
venoz qon dimlanadi va kislorodni to’qimalarga ekstraktsiyasi 
(sarflanishi) kuchayadi. Qonda qaytarilgan gemoglobin miqdori 40-50 
gr/l dan ko’payadi, asosan distal sohalarda (qo’l uchlari, oyoqda, 
lablarda, burun uchlarida, quloqlarida va h.k).
37 surat
Gipertoniya kasalligi bilan kasallangan bemorlarni ko’zlarida, 
yonoq sohalarida qizarish ko’rishimiz mumkin. Mitral stenozda lunjlarni 
qizarishi, lablar, burun uchi, qo’l va oyoqlarida tsianoz ko’rish mumkin. 
Aortal paroklarda teri va ko’rinib turgan shilliq qavatlar oqimtir rangda 
bo’ladi. O’pka sitvoli stenozi va o’pka arteriyasi trombozida tsianoz va 
teri rangparligi birgalikda keladi. 
Yurak sohasini ko’zdan
kechirganda mitral nanizm, kapalak 
simptomi, yurak bukriligi kabi uchlik symptom ko’zga tashlanadi 
(tug’ma va hayotda ortirilgan yurak poroklarida) kuzatiladi. Yurak 
cho’qqisi sohasida yurak faoliyatiga sinxron ravishda yuzaga keladigan 

---

158 
ritmik pulsatsiya yurak turtki zarbi deyiladi. Yurak turtki zarbi diastola 
vaqtida yurak cho’qqisini ko’krak qafasiga ritmik ta’siri natijasida 
yuzaga keladi. 
Agar yurak cho’qqi sohasidagi ritmik bo’rtib chiqish 
aksincha ichkariga tortilsa manfiy yurak zarbi deb ataladi.
Bu holat 
yopishqoq perikarditda, perikard va qo’shni a’zolar bilan bitishmalar 
yuzaga kelganda kuzatiladi. Agar ozg’in kishilarda tirtki zarbi 
qovurg’alar ortiga tog’ri kelsa, u ko’zga tashlanmaydi, faqatgina sistola 
vaqtida ozgina tortilishi mumkin (turtki zarbi odatdagi joyidan 
birmuncha o’ngroqda va yuqoriroqda kuzatiladi). 
Yurak zarbi
-yurak 
pulsatsiyasi, o’ng qorincha gipertrofiyasi natijasida yuzaga keladi va 
epigastral sohada ko’zga tashlanadi (epigastral pulsatsiya). Aorta 
anevrizmasida to’sh suyagi dastasi ortida pulsatsiya ko’zga tashlanadi 
(retrosternal pulsatsiya). Yurak sohasida IV qovurg’a sohasida tarqoq 
yurak pulsatsiyasi cho’qqi turtki zarbidan biroz ichkarida chap qorincha 
anevrizmasi hisobidan transmural infarkt holatlarida kuzatiladi. II 
qovurg’a orasida o’ngdagi pulsatsiya chiquvchi aortal qismi va aorta 
yoyi kengayishida kuzatiladi. II-III qovurg’a orasida chapdagi pulsatsiya 
o’pka sitvoli kengayishida kuzatiladi (mitral stenozda).