O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti samariddin elmirzayev

 
1. 
2. 
...
 

---

243 
3. Oltin aksiya amaliyoti joriy etilgan aksiyadorlik 
jamiyatlarida davlat vakilining tayinlanishi, vakolatlari va 
majburiyatlari, veto qo‘yish tartibi bo‘yicha sxema shakllantiring. 
Davlat 
vakilining 
tayinlanish 
tartibi 
Davlat 
vakilining 
vakolatlari 
Davlat 
vakilining 
majburiyatlari 
Qarorlarga 
veto qo‘yish 
tartibi 
1. 
2. 
...
 
1. 
2. 
...
 
1. 
2. 
...
 
1. 
2. 
...
 
 
 
 

---

244 
 
 
XII bob. KORPORATIV MOLIYAVIY SIYOSAT VA UNING
ASOSIY YO‘NALISHLARI 
 
12.1. Korporativ moliyaviy munosabatlar tizimi
Bozor iqtisodiyoti sharoitida moliya tizimining samarali 
ishlashi uning har bir bo‘g‘in faoliyat samaradorligi bilan bevosita 
bog‘liq. Bunda moliya tizimining asosiy bo‘g‘ini hisoblangan 
korporativ moliyada moliyaviy munosabatlarni samarali tashkil 
etish nafaqat har bir korporativ tuzilmada shu bilan birga har bir 
mamlakatda alohida muhim ahamiyat kasb etishini ko‘rishimiz 
mumkin.
Moliya tizimining aynan shu sohasida iqtisodiyotning turli 
tarmoqlariga taqsimlanadigan daromadlarning asosiy qismi 
shakllanadi va bu daromadlar iqtisodiy taraqqiyotning hamda 
jamiyat ravnaqining asosiy manbasi sifatida xizmat qiladi. Bunda 
korporativ tuzilmalar daromadlari o‘z-o‘zini moliyalashtirish uchun, 
ishchi xodimlar va davlat oldidagi majburiyatlari hamda boshqa 
yo‘nalishlarga taqsimlanadi. Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda 
korporativ moliyaning moliya tizimi markaziy bo‘g‘ini sifatida 
yuzaga chiqishini ko‘rishimiz mumkin va korporativ moliyaning 
amal qilishini samarali tashkil etish jamiyat ijtimoiy-iqtisodiy 
taraqqiyotida doimiy e’tibor talab qilishini ta’kidlashimiz lozim. 
Korporativ moliya bugungi kunga kelib xalqaro moliya tizimining 
asosi sifatida ham xizmat qilmoqda, desak mubolag‘a bo‘lmaydi. 
Aynan shunday holatda mamlakatimizda korporativ moliyani 
samarali tashkil etish mamlakatimiz iqtisodiy taraqqiyotini 
yuksaltirish bilan birga xalqaro iqtisodiy integratsiyalashuv 
jarayonining yuksalishiga imkon beradi. Chunki tashqi savdo 
munosabatlarida aynan davlatlar bilan bir qatorda korporativ 
tuzilmalar ham faol ishtirok etadi. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida har bir tijorat tashkilotining 
asosiy maqsadi moliyaviy-xo‘jalik faoliyatini samarali tashkil etish 
orqali 
yuqori 
foyda 
olish 
va 
mulkdorlar 
manfaatlarini 
qanoatlantirish hamda moddiy farovonligini oshirish hisoblanadi. 
Erkin bozor munosabatlarida bozorning har qanday subyekti 

---

245 
sotuvchi va (yoki) xaridor sifatida qatnashishi mumkin. Umuman 
bozor 
munosabatlarini 
rivojlantirish 
korporativ 
moliyaning 
jamiyatdagi rolini kuchaytirishni talab qiladi. 
Har qanday moliyaviy munosabatning moddiy asosi pul 
hisoblanadi. Pul mablag‘larining subyektlar o‘rtasidagi maqsadli 
harakati moliyaviy munosabatning yuzaga kelish asosiy shartidir. 
Korporativ tuzilma doirasida pul fondlarini shakllantirish va 
taqsimlash, ulardan foydalanish jarayonlari korporativ moliyaning 
asosi sifatida xizmat qiladi.
Shu o‘rinda ta’kidlashimiz lozimki, korporativ tuzilma bu 
tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi yuridik shaxsdir. 
Yuridik shaxs tushunchasi esa “o‘z mulkida, xo‘jalik yuritishida 
yoki operativ boshqaruvida alohida mol-mulkka ega bo‘lgan hamda 
o‘z majburiyatlari yuzasidan ushbu mol-mulk bilan javob 
beradigan, o‘z nomidan mulkiy yoki shaxsiy nomulkiy huquqlarga 
ega bo‘la oladigan va ularni amalga oshira oladigan, majburiyatlarni 
bajara oladigan, sudda da’vogar va javobgar bo‘la oladigan 
tashkilot”
62
ni anglatadi. Respublikamizda korporativ tuzilmalarning 
eng keng tarqalgan turlari sifatida aksiyadorlik jamiyatlari va 
mas’uliyati cheklangan jamiyatlarni keltirishimiz mumkin. 2017-yil 
1-yanvar 
holatiga 
respublikamizda 
faoliyat 
ko‘rsatayotgan 
aksiyadorlik jamiyatlari soni 659 tani tashkil etadi (12.1-rasm). 
12.1-rasm.