Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

Ikki qismli kundalik 
Ikki qismli kundalik — matnning mazmunini o‘rganishga, uni o‘zining 
shaxsiy tajribasi bilan bog‘lashga va o‘qiganining mazmuniga o‘z munosabatini 
yozma ifoda etishga imkon beruvchi oddiy hamda samarali usuldir. Kundalik 
bilan quyidagicha ishlash mumkin: a) Daftar varag‘i vertikal chiziq bo‘yicha 
ikkiga bo‘linadi. b) Chap tomonga ta’lim oluvchi unda taassurot uyg‘otgan, 
yoqqan yoki savol tug‘dirgan, ba’zi fikr keltirib chiqargan, muallifning sitata 
yoki fikrlarini yozadi (masalan, juda aqlli ta’rif, yoki xato tuyulishi, yoki 
ma’lumotning bir qismi dalil yoki sabab va boshqalar). v) O‘ng tomonda 
muallifning iqtibosi yoki fikriga o‘zining sharxlarini yozadi, ya’ni o‘qilganga 
o‘z fikrini bildiradi: bu iqtibosda aynan nima uni yozib olishga undadi? Bu 
iqtibos uni nima haqda o‘ylashga majbur etdi? Bu iqtibos bo‘yicha u qanday 
savollarni o‘yladi? g) Matnni o‘qiyotganida u to‘xtab, kundalikka yozib boradi. 
d) Ishni yakunlagandan so‘ng ular juftliklarda ishlashlari, ishlari bilan 

---

167 
almashishlari, o‘rtoqlari ishida ularga yoqqan fikrni muhokama etishlari va 
ko‘rsatishlari mumkin.
 
Insert 
Insert usulning mazmuni shundan iboratki, tinglovchilar o‘qish jarayonida 
ma’lumotni tushunishlarini kuzatishlari uchun mo‘ljallangan, bunda satrda 
belgilash interfaol tizimidan foydalaniladi. Bu quyidagilarni rivojlantiradi: matn 
bilan samarali ishlash malakalari, faol, fikrlab o‘qish, yangi materialni avvalgi 
material bilan o‘zaro bog‘lash qobiliyatini, mavzularni keyingi o‘rganilishiga 
qiziqish uyg‘otadi. Belgi ko‘rinishlari quyidagilar: 
“V”
- o‘qiyotganingiz 
sizning bilganingizga 
mos 
tushsa qo‘yiladi. 
“-”
(minus) - bu belgi 
o‘qiyotganingiz sizning bilimlaringizga qarama-qarshi chiqqanda qo‘yiladi.