Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

Mavzu yuzasidan savol va topshiriqlar: 
1.
Dialogik nutq monologik nutqdan nimasi bilan farqlanadi? 
2.
Deduktiv yondashuv bilan induktiv yondashuvlar haqida nimalarni 
bilasiz? 
3.
Polilog deganda nimani tushunasiz? 
4.
Xitoy tili darslarida dialoglar bilan ishlash uchun qanday mashqlardan 
foydalansa bo‘ladi? 
 
 

---

116 
6 - Bo‘lim. O‘qishni va gapirishni o‘rgatish metodlarining samaradorligini 
oshirish usullari 
 
6.1
 
-§. O‘qishni o‘rgatish 
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: 
Chet tillarini o‘qitish metodikasidagi 
o‘qishni o‘rgatish bilan bog‘liq mulohazalarni bayon qilish, o‘qish turlari haqida 
ma’lumot berish, hamda xitoy tilida o‘qishni o‘rgatish va tez o‘qishga o‘tgatish 
mashqlarini taqdim etish. 
 
Tayanch so‘z va iboralar:
o‘qish turlari, tanishib chiqish uchun, tadqiq 
qilish uchun, ko‘rib chiqish uchun, ma’lumot qidirish uchun, matn, jumla, tahlil, 
shakl.
 
Chet tillarini o‘rganish talabalarning umumiy nutqini rivojlantirishga hissa 
qo‘shadi. O‘qish nutq faoliyatining asosiy turlaridan biridir. Bu ham maqsad, 
ham o‘quv vositasi bo‘lishi mumkin. O‘qish orqali inson ilmiy va madaniy 
yutuqlar, boshqa xalqlarning san’ati va hayoti bilan tanishadi. O‘qish jarayoni 
shaxsning shakllanishiga katta ta’sir ko‘rsatadi. O‘qish orqali talabalarda 
so‘zlarning faol va passiv lug‘ati boyitiladi, grammatik ko‘nikmalar shakllanadi. 
O‘qishni o‘rganish metodologiya rivojlanishining ilk bosqichlarida to‘liq 
qamrab olingan muammolardan biridir. O‘qish ko‘nikmalarini shakllantirish 
muammosiga doimo katta e’tibor berilgan. Chet tilida o‘qish mutlaqo mustaqil 
xususiyatga ega bo‘lishi lozim, talabalarni o‘qishga majburlash holatlarini oldini 
olish maqsadida, tanlangan mavzular talabalarning qiziqishlari doirasida olib 
borilishi lozim. Biroq, amaliyot shuni ko‘rsatadiki, talabalarda o‘qishga qiziqish 
kam. Nutqiy faoliyatning bu turi har doim ham talabalar uchun ma’lumot olish, 
ularning madaniy darajasini oshirish yoki shunchaki zavqlanishining asosiy 
manbai emas.
Faoliyat sifatida o‘qish tuzilishida motiv, maqsad, shart va natijani ajratib 
ko‘rsatish mumkin. Motiv – har doim bosma so‘zdan foydalangan holda 
muloqot qilishdir; Maqsad – o‘quvchini qiziqtirgan masala bo‘yicha ma’lumot 
olish. O‘qish uchun shartlar tilning grafik tizimini va ma’lumot olish usullarini 
o‘zlashtirishni o‘z ichiga oladi. Faoliyat natijasi – har xil aniqlik va 
tagma’nolarga egalik darajalarida o‘qilgan ma’lumotni tushuna olish.Maktabda 
chet tilini o‘qitish jarayonida o‘qish, shuningdek, chet tilida muloqot qilish, 
maqsad va vosita vazifasini bajaradi; birinchi holda, talabalar o‘qishni ma’lumot 
manbai sifatida o‘zlashtirishlari kerak; ikkinchidan, tilshunoslik va nutqiy 
materiallarni yaxshiroq o‘zlashtirish uchun o‘qishdan foydalanish lozim bo‘ladi. 
O‘qishni ma’lumot manbai sifatida ishlatish maktabda ushbu mavzuni 
o‘rganishga bo‘lgan qiziqishni rag‘batlantirish uchun zarur shart-sharoitlarni 
yaratadi, hamda u talaba tomonidan mustaqil ravishda qondirilishi mumkin. 
Sababi, o‘qish uchun na suhbatdosh, na tinglovchi talab qilinadi; birgina 

---

117 
kitobning o‘zi kifoya. Chet tilida o‘qish qobiliyatini o‘zlashtirish, ushbu fanni 
o‘rganishda ta’limiy, ta’limiy va rivojlantiruvchi maqsadlarga erishishga imkon 
beradi.