O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tosnkent moliya instituti

Tashqi hujjat aylanishlar. Ma’lumki, tashkilotlarning turli xil elektron hujjat 

aylanish  tizimlaridan  (EHT)  foydalanishi  ular  o’rtasida  korrespodentlar 

ayirboshlashda  bir  muncha  murakkabliklarni  keltirib  chiqaradi.  Ikkita  turli 

tashkilotlar  o’rtasidagi  hujjat  aylanishlar  hozirgi  kunda  ham  asosan  qog’ozli 

ko’rinishda  amalga  oshiriladi,  bu  esa  xizmatchi  axborotlarni  tezkor  ayirboshlashda 

turli  murakkabliklarni  yuzaga  keltiradi.  Shy  kungacha  bu  jarayon  quyidagi 

ko’rinishda  amalga  oshirilib  kelinadi:  biron  tashkilotning  EHTda  yaratilgan  hujjati 

qog’ozli  tashuvchilarga  chiqarilib,  ikkinchi  tashkilotga  kurer  yoki  oddiy  pochta 

orqali  etkazib  beriladi  va  u  erda  skaner  qilinib,  o’sha  tashkilotga  tegishli  EHTga 

kiritiladi. Har bir tashkilotping o’z 

avtomatlashtirilgan  hujjat  aylanish  tizimiga  egaligi  e’tiborga  olinsa,  tashqi 

muloqot  uchun  mo’ljallangan  har   bir  hujjat  yuqorida  keltirilgan  jarayonga  bir 

necha marta jalb qilinadi. 

Yangi  XML-formatini  paydo  bo’lishi,  elektron  hujjat  aylanish  yagona 

tizimiga o’tishni  joriy qilishda katta  istiqbolli  variant hisoblanib, tashkilotlarni o’z 

hamkorlari,  uzoqdagi  shahobchalari,  davlat  organlari  va  boshqa  tashkilotlar  bilan 

aloqalaridagi samaradorlikni tabiiy ravishda ko’taradi. 

Aniq  amalga  oshirishlarda  bu  chizmadagi  ba’zi  kompopentlar  ishtirok 

etmasligi  yoki  aksincha,  bir  nechta  nusxalarda  ishtirok  etishi  mumkin.  Hujjat 

aylanish  tizimini  tanlash  tashkilotni  rivojlantirish  umumiy  strategiyalarining 

tuzilishi va boshqa bir qancha omillarga bog’liqdir. Biroq, har qanday holatda ham, 

elektron  hujjat  aylanishlar  tizimidan  foydalanish  qog’ozli  hujjatlarga  xarajatlarni 

---

408 

 

qisqartirishga,  axborot  oqimlarini  tezlashtirishga,  shuningdek,  ularni  korporativ 

madaniyatini oshirishga xizmat qiladi.