O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tosnkent moliya instituti

 

4.4.5-rasm. Sug‘urta kompaniyasida ma’lumotlarni qayta 

ishlashning zamonaviy texnologiyasi 

Sug‘urta  kompaniyasiga  AKTni  tatbiq  etish  xarajatlarini  to‘liq  ko‘rib 

chiqqanimizda ularning har bittasi o‘ziga xos jihatlarga ega ekanligi ma’lum bo‘ldi 

va  hisob-kitoblar  uchun  eng  ko‘p  mehnat  boshqaruv  xarajatlarini  hisoblashga 

sarflandi. 

Bunga 

loyihalashtirish, 

loyihalarni 

boshqarish, 

tarmoqlarni 

ma’murlashtirish, favqulodda hodisalarni  engib o‘tish, tizimni sozlash, sotib olish 

bo‘yicha  shartnomalar  va  etkazib  berishlarni  boshqarish  bo‘yicha  xarajatlar 

kiradi.Bilvosita  xarajatlar  ikkinchi  guruhining  xususiyati  sug‘urta  axborot 

tizimining  tashkiliy  tomonida  bo‘lib,  AKT  bo‘limi  xodimlarining  qoniqarsiz 

qo‘llab-quvvatlashi natijasida ish samaradorligini pasaytiradi.  

Milliy  sug‘urta  kompaniyalariga  AKTga  asoslangan  quyidagi  innovatsion 

M

a’

lu

m

ot

la

rni

 t

oz

al

as

h

 

C

loud 

се

рв

ер

 

W

eb 

se

rve

r 

---

335 

 

sug‘urta mahsulot va xizmatlarini ishlab chiqishlarini taklif etamiz: 

«Aqlli uylar» uchun sug‘urta xizmatlari. «Aqlli uylar»ni sug‘urta qilish oddiy 

uylarga nisbatan risk kamligi, sug‘urta hodisasi yuz berganda zararlarning kamligi 

bilan  ajralib  turadi.  CHunki  «Aqlli  uylar»da  sensorli,  kuzatuv  va  telematika 

tizimlaridan  foydalanilganligi  sababli  turli  noxush  vaziyatlar  yuz  berishi  ehtimoli 

bo‘lgan  holatlarda  yoki  yong‘in  berganda,  suv  toshganda  va  boshqa  holatlarda 

tegishli  tashkilotlarga  xabar  yuboriladi.  Bu  esa  o‘z  navbatida,  moddiy  zararlarni 

60-70  %gacha  kamaytirishga  xizmat  qiladi.  SHu  boisdan  «Aqlli  uylar»ni 

sug‘urtalashda  sug‘urta  mukofoti  oddiy  uylarnikiga  nisbatan  kamroq  to‘lanishi 

lozim. 

«Aqlli  uylar»ni  sug‘urtalashda  sug‘urta  mukofotlarining  kamaytirilishi 

zamonaviy  innovatsion  texnologiyalardan  foydalanganligi  uchun  rag‘batlantiradi 

va aholining innovatsion texnologiyalarga mijozlarni qiziqishini yanada uyg‘otadi. 

«Aqlli  avtomashinalar»ni  sug‘urta  qilish.  Bunda,  sug‘urta  kompaniyasi 

tomonidan sug‘urtalangan avtomashinaga maxsus sensorli datchiklar o‘rnatiladi va 

ushbu  datchiklar  orqali  haydovchining  yo‘l  harakati  qoidalariga  qanchalik  rioya 

etayotganligi  aniqlanadi.  Agar  sug‘urta  kompaniyasi  va  mijoz  o‘rtasida  o‘zaro 

kelishilgan va belgilangan muddatda haydovchi hech qanday sug‘urta hodisasi yuz 

beruvchi  holatlarga  yo‘l  qo‘ymasa,  unda  sug‘urta  kompaniyasi  tomonidan  ushbu 

sug‘urtalanuvchiga sug‘urta pulining    bir    qismi    qaytarib     beriladi      yoki     

keyingi sug‘urtalash  jarayonlarida       sug‘urtalanuvchi       maxsus        chegirma 

qilish orqali rag‘batlantiriladi. 

Tibbiy sug‘urtalash. Innovatsion texnologiyalarni qo‘llash, ya’ni turli insonlar 

tomonidan  «Aqlli  soatlar»  taqilishi,  uydagi  havo  harorati  va  namlikni  nazorat 

qiluvchi  sensorli  qurilmalardan  foydalanish  tibbiy  sug‘urta  tizimida  tubdan 

takomillashtirishga olib keladi. 

Dronlarni  sug‘urtalash.  Dronlar  uchuvchisiz  va  masofadan  turib 

boshqariluvchi  uchish  qurilmalari  bo‘lib,  bugungi  kunda  iqtisodiyotning  barcha 

tarmoqlariga  jadallik bilan kirib bormoqda. Xususan, mamlakatimizda dronlardan 

qishloq  xo‘jaligida  er  maydonlarini  o‘rganish  va  o‘simliklarni  dorilash  kabi 

---

336 

 

vazifalarni amalga oshirishda foydalanilmoqda. Sug‘urta faoliyatida esa zararlarni 

o‘rganish,  ayniqsa  tabiiy  ofatlar  yuz  berganda  insonlar  borishi  qiyin  bo‘lgan 

ob’ektlardagi  zararlarni  o‘rganishda,  tasvirga  tushirish  va  tasvirlarni  masofadan 

turib  kompaniyaga  uzatishda  samarali  foydalanib  kelinmoqda.  Lekin  dronlar 

masofadan  turib  boshqarilganligi  bois,  turli  kiberhujumlarga  uchrashi  va  natijada 

drondan  begona  odamlar  g‘arazli  maqsadlarini  amalga  oshirishda  foydalanishlari 

yoki  dron  o‘z  boshqaruvini  yo‘qotishi  oqibatida  biror  insonning  boshi, 

avtomashinasi yoki uyiga tushib moddiy zarar etkazishi  mumkin. Shu boisdan biz 

tadqiqot  ishimizda  dronlarni  turli  tashqi  hujumlar,  ayniqsa  kiberhujumlardan 

sug‘urtalash,  dronlardan  foydalanishda  uchinchi  shaxsga  etkazilgan  zarardan 

sug‘urtalash  kabi  yangi  turdagi  sug‘urta  mahsulotlari  ishlab  chiqishni  taklif  etdik 

(4.4.6-rasm).