O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tosnkent moliya instituti

Access MBBT ishlash texnoligiyasi 

 

Ma'lumotlar  bazalari  va  ularning  obyektlari  bilan  ishlash  dastavval  yetarlicha 

qiyin bo'lib tuyuladi.  Aslida  unday  emas. Quyida sizlarning  e'tiboringizga havola 

etilayotgan  bayon  Microsoft  Access  ning  ma'lumotlar  bazalari  va  ularni  tashkil 

etuvchilari  haqida  yetarlicha  tasavvur  hosil  qllishingiz  uchun,  qolaversa.  shaxsiy 

ma'lumotlar bazangizni tuzaolishingiz  uchun ham asqotadi degan umiddamiz.

 

Ma'lumotlar  bazalarini  boshqarish  tizimi  (MBBT)  bu  yangi  bazaning 

tiizilmasini  yaratish,  uni  to'ldirish,  tarkibidagi  axborotlarni  tahrirlash  va 

---

87 

 

vizuallashtirish uchun mo'ljallangan dasturiy vositalar majmuidir.  

     

Ma'lumotlar  bazasidagi  axborotning  vizuallashtirilishi  deganda  bazada  aks 

ettirilayotgan  malumotlarni  berilgan  talablarga  muvofiq  holda  tanlash,  ularni 

tartiblash  va  muayyan  shaklga  keltirish  hamda  chiqarish  qur ilmasiga,  ya'ni 

ekranga,  printerga,  tovush  kolonkasiga,  shuningdek,  aloqa  kanallari  bo'ylab 

uzatish tushuniladi. 

     

Microsoft  Office  nomli  dasturiy  mahsulotlar  ollasi  tarkibidadir.  Shu  yerda 

e'tirof  etamizki,  Microsoft  Office  ni  tashkil  qiluvchi  boshqa  d asturlardan  farqli 

ravishda  Microsoft  Access  ning  foydalanish  davomida  go'yoki  o'zini  o'zi 

takomillashtirish  inikoniyatlari  mavjudligiga  kelgusida  guvoh  bolamiz.  Aksariyat 

MBBTlarining  ishlash  tamoyillari  "ma'lumotlar  bazasining  obyektari"  deb 

ataluvchi obyektlar orqali amalga oshiriladi. 

Biz  MBga  doir  asosiy  tushunchalarni  bayon  etayotganda  e'tiborimizni  bu 

tushunchalarning  amaliy  va  uslubiy  jihatdan  muhim  ekanligiga  qaratmoqchimiz. 

Chunki  Siz  biz  bilan  MBlarni  va  MBBTlarni  o'rganishga.  kirishgan  ekansiz 

bundan  buyon  muloqotimiz  mazkur  asonsiy  tushunchalarning  tayanch  so'z  va 

iboralari,  qolaversa,  ayrim  hollarda  ularning  aynan  "kompyuter  varyantidagi" 

[ruscha] ko'rinishlari vositasida boradi. 

     

MBga  oid  eng  muhim  tushuncha  -  MB  tuzilmasi  tushunchasidir.  U 

ma'lumotlarnii  kiritish  va  bazada  saqlash.  usullarini  belgilab  beradi.  Aytish 

mumkinki,  bo'sh  bazada  ham  axborot  mavjud,  bu  aynan  baza  tuzilmasidir. 

Odatdagi  ishchi  kundalik  daftarni  yangiligida  bosh  MBga  qiyoslash  mumkin, 

haqiqatan ham, uning tuzilmasi kalendar kunlariga oid axbormni heradi. 

      MB  turli  xil  obyektlardan  iborat  bo'llshi  mumkin,  ularning  orasida  eng 

asosiylari  jadvallardir.  Eng  sodda  MB  ham  kamida  bitta  jadvaldan  iborat  bo'ladi. 

Binobarin, eng sodda MBning tuzilmasi uning  jadvali tuzilmasi bilan aynan  ifoda 

etiladi.  Amaliyotda  ko'pgina  o'zaro  bog'langan  jadvallardan  tarkib  topgan  bir 

muncha murakkabroq tuzilmaga ega bazalar bilan ishlashga to'g'ri kelishi mumkin. 

Bunday bazalarni relyatsion MBlar deb ataydilar. 

    Ehtiyojdan  kelib  chiqqan  holda  MBni  yagona  jadvalda  emas,  balki  kerakli 

---

88 

 

sondagi bog'langan jadvallarda tarkib toptirish qulay va kezi kelganda zarurdir. Bu 

MBdagi  axborotlarning  konfidensial  qismini  ma'lum  darajada  muhofazalashda 

dastlabki omil bo'ladi. 

     

MBga  oid  navbatdagi  tushunchalar,  bular  -  maydon  va  qoyd 

tushunchalaridir.  Maydon  MB  jadvalining  ustunida  aks  etadi.  Qayd  esa  mos 

ravishda  jadvalning  satrini  band  etadi,  MBda  qaydlarning  yo'qligi  MB  tuzilmasi 

maydonlardangina  tarkib  topganini  bildiradi.  Baza  jadvalining  maydonlari 

tarkibini  yoki  xossalarni  o'zgartirish.  ayonki,  MB  tuzilmasi  o'zgarishiga  va  yangi 

MB tuzilishiga olib keladi. 

Yuqoridagilarni  misol  tariqasida  ko’rib  chiqadigan  bo’lsak,  Access  MBBT 

ishga  tushirish  oqrali  amalga  oshiorishimiz  mumkin.  Access  MBBT  ishga 

tushirishimiz bilan quydagi oyna ochiladi: