O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tosnkent moliya instituti

Relyatsion  model  jadvalli  usul  asosida  tashkil  qilinadi.  Bunda  tegishli 

ma’lumotlar  jadvalning  ustun  va  qatorlarida  joylashadi.  Ustunlar  ma’lumotning 

maydonlarini,  qarorlar  esa  yozuvlarni  ifodalaydi.  Bir  ustunda  ma’lum  sohaga 

tegishli  bo‘lgan  bir  qancha  ma’lumotlar  joylashadi.  Qatorda  esa  ustunlarda 

joylashgan  ma’lumotlar  ko‘rsatiladi.  Ustun  va  qator  o‘rtasidagi  bog‘lanish 

munosabat deb ataladi. Har bir ustun, qator va munosabat o‘z nomiga ega bo‘ladi. 

 

 

---

80 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.1.3-rasm. MBning tarmoqli modeli 

Relyasion modeldagi munosabatlar quyidagi talablar orqali hosil qilinadi: 

-ustun va qator kesishgan erda joylashgan ma’lumotlar elementar hisoblanadi;  

-munosabatlarda ikkita bir xil qator bo‘lmaydi; 

-ustun va qatorlarning tartibli joylashishi va nomlanishi majburiy emas. 

Relyasion model bir necha munosabatlardan tashkil topishi mumkin. Masalan, 

2.1.1-jadvalda  ikki  munosabadan  tashkil  topgan  relyasion  ma’lumotlar  bazasi 

keltirilgan.  Bu  jadvaldagi  munosabatlar  «Mansabi»  ustun  orqali  bog‘lanishga  ega 

va tegishli ma’lumotlar maxsus buyruqlar orqali qayta ishlanadi. 

MB  ni tashuvchilarda hosil qilish bosqichi  fizik tuzilishni tashkil  etadi. Fizik 

tuzilish  tashqi  xotiralarda  ma’lumotlarni  joylashtirish  usullari  va  vositalaridan 

iborat bo‘lib, uni natijasida ichki model hosil qilinadi.  

2.1.1-jadval