O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tosnkent moliya instituti

CRM-tizimlarni tanlash mezonlari   

Axborot  tizimlari  va  dasturiy  mahsulotlar  bozorida  CRM-tizimlar  bo‘yicha 

ko‘plab  takliflar  mavjud.  Bu  tizimlar  echilayotgan  masalalar  to‘plami, 

qo‘llanilayotgan  qurilmalari,  ishlash  texnologiyasi  bo‘yicha  etarlicha  turi-tuman. 

CRM-tizimlarni tanlashda ko‘plab omillarni e’tiborga olish lozim bo‘ladi.  

Tizimni  ishlash sifati bilan bog‘liq maqsadlar uchun quyidagilarni e’tiborga 

olish maqsadga muvofiq hisoblanadi: 

-  biznes talablariga mos kelishi. CRM-tizimlarni  joriy etish qarorini qabul 

qilishdan  avval  aniq  tashkilot  sharoitlarida  bu  tizim  qanday  masalalarni  echa 

olishini qat’iy aniqlab olish kerak; 

-  foydalanishning  soddaligi.  Foydalanuvchi  interfeysi  yuqori  darajada 

---

273 

 

oddiy  va  ishlash  uchun  qulay  bo‘lishi  kerak.  Agarda  CRM-tizimlar  mijoz  bilan 

o‘zaro hamkorlik  jarayonlarini  murakkablashtirib va  xodimni  ishlashi uchun talab 

qilinadigan  harakatlar  sonini  oshirib  yuborsa,  u  holda  bu  tizimning  barcha 

imkoniyatlari  faol  ishlatilmay  qoladi.  Bu  bu  esa  sifat  tizimining  asosiy  elementi 

bo‘lgan - ma’lumotlarni ro‘yxatga olish amalga oshmay qolishiga olib keladi; 

-  analitik  vositalarni  mavjudligi.  Tahlil  va  mijozar  hulqini  yuzaga 

chiqarishni olib borish uchun uning talablari va kutishlari bo‘yicha  CRM-tizimlar 

har bir aniq mijozga yo‘naltirilgan tahlilini olib borishga imkon berishi kerak; 

-  jarayonlarga  sozlanish  imkoniyati.  CRM-tizimlar  jarayonni  bajarilish 

yo‘liga  bog‘liq  holda  sozlashni  egiluvchan  o‘zgartirishga  imkon  berishi  kerak. 

Bunday  imkoniyat  jarayonni  yanada  to‘liq  aniqlash  va  avtomatlashtirishga  imkon 

beradi; 

-  masshtablanuvchanligi. Bu mezon yirik kompaniyalar uchun o‘ta muhim 

hisoblanadi.  CRM-tizimlarda  qo‘llanilayotgan  echim  masshtablanuvchan  bo‘lishi 

va katta sondagi foydalanuvchilar uchun qo‘o‘lash mumkin bo‘lishi zarur; 

-  aniq tarmoq sharoitlariga sozlanish imkoniyati. Har bir tarmoq va faoliyat 

sohasining  mijozlar  bilan  ishlashda  o‘ziga  xos  xususiyatlari  mavjud  bo‘ladi. 

Bunday xususiyatlar CRM-tizimlarda e’tiborga olingan bo‘lishi kerak; 

-  foydalanuvchiga  sozlanish  imkoniyati.  Tashkilotni  o‘zida  bo‘lgani  kabi, 

uni o‘rab turuvchi muhit ham vaqt bo‘ylab (dinamik) o‘zgarib turishi mumkin.  Bu 

CRM-tizimlari  foydalanuvchilariga  ish  sharitini  o‘zgartirish  zaruriyatiga  olib 

keladi.  Samarali  ishlash  uchun  tizimda  biznes  masalalar  o‘zgarishiga  mos  holda 

foydalanuvchi funksiyalarini oddiy va tez o‘zgartirish  imkniyati e’tiborga olingan 

bo‘lishi lozim; 

-  boshqa  axborot  tizimlari  bilan  qo‘shiluvchanligi  (igtegratsiya). 

Tashkilotda  boshqa  avtomatlashtirilgan  va  jarayonlarni  boshqarish  tizimlari 

mavjud 

bo‘lishi 

mumkin. 

SHuning 

uchun, 

CRM-tizimlar 

va 

boshqa 

avtomatlashtirilgan  tizimlari  o‘rtasida  axborotlar  almashish  hamda  integratsiya 

imkoniyatlari tanlovning muhim mezonlari hisoblanadi; 

-  egalik  qilish  bahosi.  CRM-tizimlarga  egalik  qilish  bahosi  bir  nechta 

---

274 

 

tarkibdan tashkil topadi: litsenziya narhi, texnik va dasturiy ta’minot integratsiyasi, 

texnik  xizmat  ko‘rsatish  joriy  xarajatlari  va  axborot  tizimlari-aktivlarinini 

boshqarish bo‘yicha ma’muriy xarajatlar; 

-  tezkor  texnik  quvvatlash.  CRM-tizimlarni  samarali  ishlashi  uchun  tizim 

etkazib beruvchining foydalanuvchi so‘rovlari va yuzaga  keladigan  muammolarni 

echishga e’tibor qaratishi muhim omillardan biri hisoblanadi.