O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

 
6.6. To‘ldiriladigan koziklarni kurish texnologiyasi 
 
To‘ldiriladigan qoziklar o‘zining bo‘lajak o‘rnidagi quduqni (bo‘shliqni) 
beton aralashmasi yoki qum bilan to‘ldirib kuriladi. Hozirgi vaqtda bunday 
qoziqlarning juda ko‘plab variantlari qo‘llaniladi. Ularning asosiy afzalliklari: 

---

234 

istalgan uzunlikda tayyorlash mumkinligi; 

qoziqlarni qurishda qatta dinamik ta’sirlarning yo‘qligi; 

tor sharoitlarda qo‘llanilishi mumkinligi; 

mavjud poydevorlarni kuchaytirishda qo‘llanilishi mumkinligi. 
To‘ldiriladigan qoziqlar betonli, temirbetonli va gruntli qilib tayyorlanadi, 
shu bilan birga tovoni kengaytirilgan qoziqlarni qurish imkoniyati mavjud. 
Qoziqlarni qurish usuli oddiy − oldindan burg‘ilab qazilgan quduqlarga to‘ldirish 
uchun beton aralashmasi yoki gruntlar uzatiladi, asosan qumli. 
To‘ldiriladigan qoziqlarning quyidagi turlari qo‘llaniladi – A.E. Straus 
qoziqlari, burg‘ilab to‘ldiriladigan , pnevmo-to‘ldiriladigan, vibroshibbalangan, 
zichshibbalangan, vibroto‘ldiriladigan, qumli va gruntbetonli. Qoziqlarning 
uzunligi 20…30 m ga yetib, diametri 50…150 sm atrofida bo‘ladi . Kato, Benoto, 
Libxer firmalarining qurilmalarini qo‘llab tayyorlanadigan qoziqlarning diametri 
3,5 m gacha, chuqurligi 60 m gacha, ko‘tarish qobiliyati 500 t gacha bo‘lishi 
mumkin. 
Burg‘ilab to‘ldiriladigan qoziqlar
. Burg‘ilab to‘ldiriladigan qoziqlarning 
o‘ziga xos xususiyati dastlab berilgan chuqurlikkacha quduq burg‘ilash 
hisoblanadi. 
A.E.Straus taklif etgan burg‘ilab to‘ldiriladigan qoziqlarni tayyorlash 
kuyidagi operatsiyalarni uz ichiga oladi: 

quduqni burg‘ilash; 

-quduqqa o‘rab oluvchi (obsadnoy) kuvurni tushirish; 

quduqdan to‘kilgan gruntni olish; 

-quduqni alohida portsiyalarda beton bilan to‘ldirish; 

betonni portsiyalar bilan shibbalash; 

asta – sekin o‘rab oluvchi quvurni totib olish. 
Loyihadagi belgigacha burg‘ilangan (5 …12 m) quduqqa diametri 25…40 
sm bo‘lgan quvur asta-sekin tushiriladi va keyin beton aralashmasi bilan 
to‘ldiriladi. Quduq taxminan 1 m chuqurlikda beton aralashmasi bilan 
to‘ldirilgandan so‘ng beton aralashasi zichlanadi va o‘rab turuvchi quvur undagi 

---

235 
qorishma balandligi 0,3…0,4 m gacha kamaymaguncha asta- sekin ko‘tarila 
boriladi. Yana beton aralashmasi yuklanadi va jarayon takrorlanadi. Quduqning 
diametri o‘rab turuvchi quvurning diametridan kattaligini va burg‘ilangan 
gruntning sirti notekis, g‘adir-budur bo‘lishini hisobga olib, o‘rab turuvchi 
(qamrovchi) quvurni beton aralashmasi bilan to‘ldirishda, uni ko‘tarishda va 
qorishmani zichlashda beton butun bo‘sh hajmni, shu jumladan, quduq devorlari va 
qamrovchi quvur o‘rtasidagi oraliqni ham to‘ldiradi. Beton va tsement sutining bir 
qismi gruntga singib, uning mustahkamligini oshiradi. 
Usulning kamchiliklari – qoziqning butun balandligi bo‘ylab betonning 
zichligi va monolitligini nazorat kilishning imkoni yo‘qligi, qotmagan beton 
aralashmasining yer osti suvlari bilan yuvilib ketishi mumkinligi. 
Qoziqlarning faqat yuqori qismi armaturalanadi, bunda 1,5…2 m 
chuqurlikda yangi quyilgan betonga rostverk bilan keyinchalik bog‘lanishi uchun 
metall sterjenlar o‘rnatiladi. 
Gruntdagi sharoitlarga bog‘lik holda burg‘ilab to‘ldiriladigan qoziqlar 
quyidagi usullardan biri bo‘yicha quriladi − quruq usulda (quduq devorlarini 
mustahkamlamasdan), loy qorishmasini qo‘llab (quduq devorlari buzilishining 
oldini olish uchun) va quduqni qamrab oluvchi quvur bilan mustahkamlash.