O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Kesuvchi halqalar usuli
bilan namuna olganda grunt strukturasi va zichligi 
namunalarda ham saqlanadi kerak (5.44, a rasm).
O‘yma usulda 
(5.44, b rasm) grunt diametri 20...30 sm va chuqurligi 15...20 
sm bo‘lgan shurflardan olinadi. Hosil bo‘lgan uyuqlikka quruq qum to‘ldiriladi va 
uning miqdoriga qarab chiqarilgan grunt hajmi xaqida fikr yuritiladi. Kesuvchi 
halqa va o‘yma usul bevosita ish davomida grunt skeleti zichligini aniqlash 
imkonini bermaydi, bu esa gruntni zichlash sharoitini o‘zgarishiga tezkorlik bilan 
javob bermaydi. Shuning uchun amalda juda ham aniq bo‘lmagan lekin 
boshlang‘ich qaror qabul qilish uchun yetarli bo‘lgpn ekspress metodlar: 
penetratsiya, radioizotop va boshqa usullar qo‘llaniladi.
 

---

199 
5.44 rasm. Grunt tavsiflari va zichlash sifatini aniqlash: 
a – halqalar usuli bilan namuna olish(gruntyig‘uvchi sxemasi); b – ushaning o‘zi o‘yma 
usul bilan; v – penetratsiya usuli bilan grunt zichligini aniqlash; g – radioizotop usuli bilan grunt 
zichligi va namligini aniqlash o‘rtacha sxemasi; d – shuning o‘zi, qo‘sh usuli; 1 – 
harakatlanadigan yuk; 2 – olinadigan halqa; 3 – kesuvchi halqa; 4 – taglik (poddon); 5 – o‘yiq; 6 
– sandon; 7 – konus uchli zond; 8 – o‘lchov pulti; 9 – detektor; 10 – energiya bilan ta’minlash 
manbasi 
Penetratsiya usuli
(5.44, v rasm) zichlangan gruntga ma’lum balandlikdan 
tushuvchi konus uchli zondni qayd qilingan massa yukining zarbalari soniga 
bog‘liq holda botishini o‘lchashga asoslangan. 
Radioizotop usul
(5.44, g, d rasm) 
nurlanish manbai va qabul qiluvchi priyomnikning belgilangan masofada to‘rib 
gamma nurlarning turli jadallikda gruntning namligi va zichligiga, bog‘liq holda 
gruntga singishiga asoslangan. 
 

---

200