O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti «iqtisodiyot boshqaruv soliqlar va sug’urta kafedrasi»

 
Vaxobov A.V., Malikov T.S. Moliya, Darslik/Toshkent Moliya instituti.-Toshkent:”Noshir”. 

---

17 
Soliq solish maqsadida yuridik shaxslar deganda mulkida, xo’jalik yuritishi yoki 
tezkor boshqaruvida mol-mulki bo’lgan va o’z majburiyatlari bo’yicha ushbu mol-
mulk bilan javob beradigan, shuningdek, mustaqil balansga va hisob-kitob varag’iga 
ega bo’lgan alohida bo’linmalar ham tushuniladi. 
Jismoniy shaxslar deganda O’zbekiston Respublikasining fuqarolari, chet el 
fuqarolari va fuqaroligi bo’lmagan shaxslar tushuniladi. Moliya yilida soliq 
solinadigan daromad, mol-mulk, er maydoni, transport vositalari va shu kabi boshqa 
predmetlarga ega bo’lgan jismoniy shaxslar ularga belgilangan soliqlarni to’laydilar. 
O’zbekiston Respublikasida doimiy yashab turgan yoki moliya yilida boshlanadigan 
yoxud tugaydigan o’n ikki oygacha bo’lgan istalgan davr mobaynida 183 kun yoki 
undan ko’proq muddatda O’zbekistonda turgan jismoniy shaxs O’zbekiston 
Respublikasining rezidenti deb qaraladi. O’zbekiston Respublikasining rezidenti 
bo’lgan jismoniy shaxslarga ularning O’zbekiston Respublikasidagi, shuningdek, 
undan tashqaridagi faoliyati manbalaridan olingan daromadlari bo’yicha soliq solinsa, 
O’zbekiston Respublikasining rezidenti bo’lmagan jismoniy shaxslarga O’zbekiston 
Respublikasi hududidagi faoliyatdan olingan daromadlar bo’yicha soliq solinadi6. 
Jismoniy shaxslardan undiriladigan soliqlarning mohiyati ularni davlat byudjetiga 
undirishda namoyon bo’ladi. 
Yuqorida qayd etilganlardan xulosa qilib aytishimiz mumkinki, mamlakatimiz soliq 
qonunchiligiga muvofiq soliq to’lovchilar ikki katta guruhga, ya’ni yuridik va jismoniy 
shaxslar guruhlariga bo’linadi va ularning faoliyat ko’rsatish xususiyatidan kelib 
chiqib yana tarkibiy qismlarga ajratish mumkin. Respublikamiz davlat byudjeti 
daromadlarini shakllantirishda yuridik shaxslar to’laydigan soliqlar katta ahamiyatga 
egaligini yuqoridagi ma’lumotlardan bevosita ko’rishimiz mumkin. 
Demak, jismoniy shaxslar soliqlarining mohiyati soliqlarning umumiy mohiyatidan 
kelib chiqib, ularning nazariy masalalarining asosini tashkil etadi. Jismoniy 
shaxslardan olinadigan soliqlar o’zining xususiyatlariga ko’ra yuridik shaxslardan