O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti karimova vasila Mamanosirovna, hayitov oybek Eshboyevich, akramova feruza Akmalovna, lutfullayeva nigora Xalimbayevna psixologiya

14.4. Salomatlik – ijtimoiy-psixologik muammo sifatida

Oxirgi yillarda ijtimoiy psixologlar bilan odamlarning salomatliklarini muhofaza qiluvchilar va tibbiyot xodimlari o’rtasidagi o’zaro aloqalar rivoj topib bormoqda. “Salomatlik psixologiyasi” deb nomlanuvchi bo’lim paydo bo’ldiki, u o’z boshidan turli tangliklarni kechirgan, yolg’iz va serxavotir odamlarning ruhiy holatlari, kutishlari va munosabatlarini o’rganmoqda. Masalan, olimlarning tekshirishlariga ko’ra, o’zida depressiya – tanglik holatini boshidan kechirayotgan odamning o’zi haqidagi fikrlari salbiy bo’larkan. Normal odamlarga qaraganda, ular o’zlarini yomon baholashib, bo’lib o’tgan voqyea va hodisalar orasida ham faqat yomonlarini eslab, kelajakka ishonchsizlik bilan qarashadi. Bu toifa kishilalar fikrlashlari odatda depressiv tafakkur deb ataladi. Shunga o’xshash holatlar yolg’iz qolgan odamlar va turli vaziyatlar oqibatida stress holatiga tushib qolganlarga ham xos sanaladi. Psixologiya bu borada ularga ijtimoiy muhitga aralashish, kutishlar tizimini o’zgartirish va o’ziga munosabatni ijobiylashtirish uchun treninglardan o’tishni tavsiya etadi. Bunda asosan uch tamoyilga bo’ysunish kerak bo’ladi (53-rasm).

^{53-rasm. Ijtimoiy-psixologik trening tamoyillari}

Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqib shuni qat’iy ta’kidlash mumkinki, tibbiyot xodimi yoki shifokor albatta psixologiyani yaxshi bilishi, ayniqsa, uning tarmog’i bo’lgan ijtimoiy psixologiya asoslarini bilishi zarur. Bu narsa nafaqat kasalliklarning kelib chiqishi, negizi psixogen omillar ta’sirida bo’lishidan, balki shifokor va kasal odamlarning ham biri o’ziga xos shaxslar bo’lib, ular o’rtasidagi bir-birini idrok qilish, tushunish va ta’sir ko’rsatishlari turli sharoitlarda turlicha kechishi bilan izohlanadi. Hayotiy kuzatishlar shuni ko’rsatadiki, malakali shifokorning bir bemor bilan amalga oshirgan muvaffaqiyatli muolajasi, muloqoti tajribasi, boshqa sharoitda boshqa bemorlar bilan samara bermasligi va bu narsa insonning yosh, jins, professional xususiyatlaridan ham kelib chiqadi. Shuning uchun ham oxirgi yillarda masalaning aynan shu psixologik jihatlariga – muomaladagi etika, estetika va xalq mentaliteti xususiyatlari, qadriyatlarga ko’proq e’tibor berilmoqda. Zero, ayniqsa, asab buzilishlaridan kelib chiqadigan har qanday kasallik, masalan, nevrozlar inson qalbi va uning ruhiy dunyosidagi qarama-qarshiliklar va muammolardan kelib chiqadi.

Shuning uchun ham salomatlik psixologiyasi bevosita hayotga bog’liq bo’lgan konkret yo’nalish sifatida O’zbekistonda ham o’z rivojini topadi, deb o’ylaymiz.