O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti karimova vasila Mamanosirovna, hayitov oybek Eshboyevich, akramova feruza Akmalovna, lutfullayeva nigora Xalimbayevna psixologiya

Ijtimoiy-psixologik trening

Agar muloqotda ishtirok etuvchi ikki jarayon – gapirish va tinglashning faol o’zaro ta’sir uchun teng ahamiyatini nazarda tutsak, bu jarayon qatnashchilarining psixologik savodxonligi va muloqot texnikasini egallashining ahamiyatini anglash qiyin bo’lmaydi. Shuning uchun ham ijtimoiy psixologiyada odamlarni samarali muloqotga ataylab o’rgatishga juda katta e’tibor beriladi. Bu boradagi fanning o’z uslubi bo’lib, uning nomi ijtimoiy-psixologik trening (IPT) deb ataladi. IPT – muloqot jarayoniga odamlarni psixologik jihatdan hozirlash, ularda zarur kommunikativ malakalarni maxsus dasturlar doirasida qisqa fursatda shakllantirishdir. Eng muhimi IPT mobaynida odamlarning muloqot borasidagi bilimdonligi ortadi.

Amaliy muloqot treningi – IPTning bir ko’rinishi bo’lib, u yoki bu professional faoliyatni amalga oshirish jarayonida zarur bo’ladigan kommunikativ malaka, ko’nikma va bilimlarni hosil qilishga qaratilgan tadbirdir. Guruh va jamoalarda muloqot treningi vositasida muzokaralar olib borish, ish yuzasidan hamkorlik qilish yo’l-yo’riqlarini birgalikda topish, katta auditoriya oldida so’zlashga o’rgatish, majlislar o’tkazish, janjalli, konfliktli holatlarda o’zini to’g’ri tutish malakalari hosil qilinadi. Bundagi asosiy narsa – trening qatnashchilari ongiga birovlarni tushunish, o’zini o’zga o’rniga qo’ya olish, boshqalar manfaatlari bilan o’zinikini uyg’unlashtira olish g’oyasini singdirishdir. Treninglar mobaynida guruhiy munozaralar, rolli o’yinlarning eng optimal variantlari sinab, mashq qilinadi.
Odatda ijtimoiy trening shaxsdagi u yoki bu ijtimoiy muammolarni xal qilishda jiddiy qiyinchilikka uchragan sharoitlarda o’tkaziladi. Ya’ni, treningning tashabbuskori ko’p hollarda yolg’izlik, uyatchanlik, tortinchoqlik yoki turli deperessiyalar tufayli qiynalib qolgan shaxs bo’ladi. Maxsus tashkil etilgan kommunikativ mashqlar mobaynida u bu holatlardan chiqib ketish yo’llariga o’rgatiladi.
Masalan, psixologlar tomonidan tashkil etilgan psixologik yordam shahobchalari, “Krizis Markazlari”, “Ishonch tayanch maskanlarida” bunday shaxslardan iborat guruh bilan maxsus dasturlar yordamida psixolog yoki ijtimoiy xodim ishlaydi. Guruhda tashkil etilgan muloqot muhitida odam o’zidagi ishonchsizlik, tortinchoqlik kabi salbiy sifatlardan xalos bo’lish imkoniyati bo’ladi va u o’zini avvalgiga nisbatan ijobiyroq idrok qila boshlaydi.
Yoshlarning trening mashg’ulotlariga kelishiga sabab bo’ladigan omillardan eng ko’p tarqalgani – bu ulardagi qarama-qarshi jins vakillari bilan gaplashishda tortinchoqliklari, professor o’kituvchiga o’z fikrini bayon etishga qiynalishlari yoki omma (ko’pchilik) oldida gapirishda o’zini yo’qotib qo’yish kabi holatlardan chiqishdir. Bunday sharoitlarda o’sha o’quv maskani yoki tashkilot qoshida agar psixologik xizmat tashkil etilgan bo’lsa, psixologlar ular uchun maxsus mashg’ulotlar uyushtirib, har birining individual muammolari xarakteridan kelib chiqqan holda zarur ijtimoiy ko’nikmalar hosil qilishga muyassar bo’ladilar. Ijtimoiy-psixologik trening g’arbda juda keng tarqalgan amaliy ishlardan hisoblanadi. O’zbekistonda tayyorlanayotgan amaliyotchi psixologlar ham xalqimizga ushbu yo’nalishda ham madadkor bo’ladilar va tashkilot hamda muassasalar bunday xizmatlarga ishonch bildirib, ularning faoliyat ko’rsatishlari uchun kerakli shart-sharoitlarni yaratadilar degan umiddamiz.