O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat pedagogika universiteti huzuridagi pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tarmoq markazi

Interfaol degani bu — o’qituvchi va o’quvchining o’zaro hamkorligi asosida dars samaradorligini oshirish, o’quvchida mustaqil fikrlash ko’nikmalarini shakllantirishning fikr-mulohaza, bahs orqali amalga oshirilishidir. O’quvchi qo’yilgan maqsadga mustaqil, o’zi faol ishtirok etgan holda yakka, juftlikda, guruhlarda javob topishga harakat qiladi, fikrlaydi, yozadi, so’zga chiqadi. Dalil va asoslar orqali fikrini yoritib berishga harakat qiladi. Har qanday matematik tushuncha yoki nazariy mavzu o’quvchilarga ma’lum bir metodlar asosida tushuntiriladi. Ana shunday metodlar ikki yo’nalishda bo’lib, ulardan biri o’qituvchining tushuntirish metodlari, ikkinchisi esa o’quvchilarning qabul qilish metodlaridir. O’qituvchining tushuntirish metodlari ma’ruza, suhbat va mustaqil ishlardan iborat. O’qituvchi bir soatlik darsi jarayonida ana shu uchta metoddan foydalanib dars jarayonini olib boradi. O’qituvchi tomonidan tushuntirilgan mavzuni o’quvchilar reproduktiv, evristik va izlanish metodlari yordamida qabul qiladilar. Agar o’qituvchi dars jarayonida mavzuni ma’ruza metodi bilan tushuntirsa, o’quvchilar reproduktiv metod bilan qabul qiladilar. Bunda mavzu materialining mazmuni mantiqiy tahlil qilinmaydi, ma’ruza metodi bilan dars o’tishda o’qituvchining o’zi juda faol bo’lib, talabalar esa faol bo’lmaydi. Agar o’qituvchi mavzuni suhbat metodi bilan tushuntirsa, o’quvchilar evristik metod bilan qabul qiladilar. Bunda talabalarning tushuntirilayotgan mavzu materialiga nisbatan faolligi oshadi, chunki o’qituvchi mavzu mazmunini mantiqiy ketma-ketlikka ega bo’lgan savollar asosida o’quvchilar bilan birgalikda ochib beradi, bunda bevosita o’quvchilar ham savollarga javob berish orqali dars jarayonida faol ishtirok etadilar. Umuman olganda suhbat metodi bilan dars o’tishning mohiyati shundan iboratki, o’qituvchi tomonidan sinf o’quvchilari uchun o’tiladigan mavzu materialining mazmuni muammo qilib qo’yiladi, so’ngra maqsadga tomon yo’naltiruvchi savollarni o’quvchilarga berish orqali qo’yilgan muammo hal qilinadi. Agar o’qituvchi mavzuga doir misol yoki masala echmoqchi bo’lib dars jarayonini rivojlantirgan bo’lsa, u mustaqil ishlash metodi bilan dars o’tadi, bunda o’quvchilar qo’yilgan masala yoki misolni echish uchun fikrlaydilar, izlanish metodi bilan mavzuni o’zlashtiradilar. Bunday dars jarayonida o’quvchilar juda faol bo’ladi, chunki ular echish uchun doskaga o’qituvchi tomonidan yozib qo’yilgan misol yoki masala yuzasidan mustaqil holda fikrlaydilar, o’ylaydilar va mantiqiy xulosa qiladilar, bu bilan ularda manti-qiy fikrlash rivojlanadi.
O’qituvchining tushuntirish va o’quvchining qabul qilib olish metodlari asosida ular ongida bilish deb ataluvchi psixologik jarayon hosil bo’ladi.