O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

 
 
 

---

24 
Abu Hamid al-G„azzoliyning iqtisodiy
qarashlari
 
Al-G‗azzoliy (1058-1111-yillar) boshqa 
arab olimlari kabi jamiyatning falsafiy, etik, 
sotsiologik va iqtisodiy tomonlarini o‗z 
davrining 
ustuvor 
diniy 
e‘tiqodlariga 
bog‗lagan asarlar yozgan. U o‗rta asrlar 
islom dunyosining eng yirik zakovat 
egalaridan biri hisoblanadi. Uning asarlari 
Avliyo Tomas Akinskiyga o‗z ta‘sirini o‗tkazganligi ma‘lum. Uning 
bozorda ko‗ngilli almashuvlarga bergan ta‘rifi o‗n birinchi asrda mehnat 
taqsimoti bilan bog‗liq munosabatlarni muvofiqlashtirishni amalga 
oshirishga imkon bergan.
Dastlabki vaqtlarda bir kishi bug‗doyni ekkan, o‗rgan va yanchgan 
so‗ng xamir qilib non yopgan, vaholanki bu holat bir oilaning mehnati 
natijasi bo‗lishi mumkin. Al-G‗azzoliy o‗z davrida bitta non mingta yoki 
undan ko‗proq ishchi mehnatining mahsuloti bo‗lishi mumkinligini 
kuzatgan. Kengayib borayotgan ixtisoslashuv va mehnat taqsimoti 
iqtisodiy almashinuvga olib kelishini tushunib, barterning qiyinchilik-
larini yengillashtiradigan pulga bo‗lgan munosabatni ko‗rsata olgan. U 
davlat xarajatlari, soliqqa tortish va qarz olish; tanga pullar va tanga 
pullarning arzonlashuvi; foiz va sudxo‗rlik; qay tarzda eng yaxshi usul 
bilan soliq solish, jamiyat bo‗ylab soliq yukini yengillashtirish bilan 
bog‗liq iqtisodiy munosabatlarni ham o‗rgandi.
O‗zining zamondoshlari va deyarli besh yuz yil ularga ergashib 
kelganlar qatorida al-G‗azzoliy iqtisodiyotni boshqa faoliyatlardan 
ajratmadi. Uning o‗rganishlari va ta‘riflashlari har doim iqtisodiy 
faoliyatni cheklagan va ayrim hollarda qoralagan 
kuchli diniy qarashlari nuqtayi nazaridan amalga 
oshirilgan.