О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat pedagogika universiteti huzuridagi pedagogik kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tarmoq markazi

Elektron pochta orqali munosabatlar tartibi

Professor-o‘qituvchi va talaba o‘rtasidagi aloqa elektron pochta orqali ham amalga oshirilishi mumkin, telefon orqali baho masalasi muhokama qilinmaydi, baholash faqatgina universitet hududida, ajratilgan xonalarda va dars davomida amalga oshiriladi. Elektron pochtani ochish vaqti soat 15.00 dan 20.00 gacha

Fan mavzulari va unga ajratilgan saotlar taqsimoti: T.r Mashg`ulot nomi Soati YaPT usullari 1 Boshlang`ich sinf mehnat ta`lim- tarbiyasining maqsad va vazifalari. 2 “Aqliy hujum ” 2 Boshlang`ich sinf mehnat ta`limi dasturining mazmuni 2 “Aqliy hujum” 3 Boshlang`ich sinf mehnat ta`limining didaktik tamoyillari 4 ”Klaster” 4 Qog`oz-karton bilan ishlash praktikumi 4 “Aqliy hujum” 5 Applikatsiya 4 “Aqliy hujum” 6 Boshlang`ich sinf mehnat darslarida o`quvchilarda dizaynerlik tushunchalarini shakllantirish 2 “Aqliy hujum” 7 Boshlang`ich sinf mehnat darslarida mahalliy vat a`biy materiallar bilan ishlash 2 “Aqliy hujum” 8 Boshlang`ich sinf mehnat darslarida turli chiqindi materiallar bilan ishlash 4 “Aqliy hujum” 9 Boshlang`ich sinf mehnat darslarida texnik maket va modellar yasash 2 ”Aqliy hujum” 10 Boshlang`ch sinf mehnat darslarida o`quvchilarning texnik ijodkorligini o`stirish 2 “Aqliy hujum” 11 Boshlangich sinf mehnat darslarida metal va kotishmalar xaqida tushunchalar berish 2 “Aqliy hujum” 12 Mutaffakirlar merosida mehnat tarbiyasi 4 “Aqliy hujum” 13 Boshlang`ich sinf mehnat darslarida loy va plastilin bilan ishlash 2 “Aqliy hujum” 14 Boshlang`ich sinf mehnat darslarida gazlamalar bilan ishlash 2 “Aqliy hujum” 15 Jami: 38 3-kurs 6-semestr № Mashg`ulot nomi Soati YaPT usullari 1 Boshlang`ich sinf m hnat darslarida iqtisodiy bilim tushunchalarini shakllantirish 2 “Klaster” 2 Yumshoq o`yinchoq turlari va ularning ahamiyati 2 “Klaster” 3 Boshlangich sinflardagi zamonaviy darslarga Qo`yiladigan talab va ularning samaradorligini oshirish 2 „Klaster“ 4 Bo`shlang`ich sinf mehnat fani bo`yicha sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish yo`llari. 2 „Aqliy hujum“ 5 Boshlang`ich sinf mehnat o`qituvchisining o`quv yiliga va darsga tayyorgarligi. 2 6 Boshlang`ich sinf mehnat ta`limi jarayonida kasb tanlashga yo`llashning forma va metodlari. 4 „Aqliy hujum“ 7 Boshlang`ich sinf mehnat darslarini jixozlash asboblardan foydalanishda xavfsizlik texnikasiga rioya qilish. 2 „Aqliy hujum“ 8 Yumshoq o`yinchoq turlari va ularning ahamiyati 2 „Aqliy hujum“ Jami 18s Amaliy mashg`ulotlar mavzusi 3-kurs 5-semestr 1 Mehnat darslari uchun kerakli asbob va moslamalar 2 “Klaster” 2 Qog’oz-karton turlari va ularga ishlov berish usullari 4 “Klaster” 3 Qog’ozlarni buklash asosda narsalar yasash 4 „Aqliy hujum“ 4 Rangli qog’ozlar bilan ishlash usullari 2 „Aqliy hujum“ 5 Qog’oz-karton bilan ishlash 4 „Klaster“ 6 Kartondan turli qutichalar yasash 2 „Aqliy hujum“ 7 Applikatsiya. Badiiy va Geometrik applikatsiyalar ustida ishlash 4 „Aqliy hujum“ 11 Ertak asosida va Ornamentli applikatsiyalar yasash 4 „Klaster“ 12 Barglardan applikatsiya yasash. 4 “Klaster” 13 Meva urug’laridan naqshlar yasash 4 “Klaster” 14 Somon poyasidan naqshlar yasash 2 „Aqliy hujum“ 15 Chiqindi materiallar bilan ishlash 4 „Aqliy hujum“ 16 Qog’oz va kartondan maket va modellar yasash 2 “Klaster” 17 Plastillin bilan ishlash. 2 “Klaster” 18 Pape mashe yasash 2 „Aqliy hujum“ 19 Bayramlar uchun turli rasmli bezaklar tayyorlash 4 „Aqliy hujum“ 20 Osma o’yinchoqlar yasash 2 “Klaster” 21 Qoldiq gazlamalardan uy-ro’zg’or buyumlarini tayyorlash 4 “Klaster” 22 Jami: 56s Amaliy mashg`ulotlar mavzusi 3-kurs 6-semestr uchun 1 O’zbek milliy o’yinchoqlarini yasash 2 “Klaster” 2 Yumshoq o’yinchoqlar tikish 4 “Klaster” 3 Bo’shagan idishlardan narsalar yasash 4 „Aqliy hujum“ 4 Kartondan hayvonlar shaklini qirqish va yasash 4 „Aqliy hujum“ 5 O’zbek milliy kashtachiligi bilan ishlash 4 „Klaster“ 6 Xona usimliklarini parvarish qilish usullari. Suniy gul va daraxtlar yasash usullari 2 „Aqliy hujum“ 7 Tuxum po`chog`idan mozaykalarishlash 2 „Klaster“ Jami: 22s Mustaqil ish mashg’ulotlari mavzusi 1 Qog’oz-karton bilan ishlash. Boshlang’ich sinf mehnat darslari uchun dars ishlanmalari tuzish 4 2 Gazmol bilan ishlash. Boshlang’ich sinf mehnat darslari uchun dars ishlanmalari tuzish 4 3 Turli materiallar bilan ishlash. Boshlang’ich sinf mehnat darslari uchun dars ishlanmalari tuzish 4 4 Loyihalashtirish va modellashtirish. Model va maketlar yasash. Boshlang’ich sinf mehnat darslari uchun dars ishlanmalari tuzish 4 5 Qishloq xo’jaligi mehnatini tashkil etish. Boshlang’ich sinf mehnat darslari uchun dars ishlanmalari tuzish 4 6 Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish 4 MEHNAT VA UNI O’QITISh METODIKASI FANIDAN TALABALARNI BAHOLASh MEZONLARI III kurs 5 semestr Ma’ruza -38 soat j/n - 40 Amaliy mashg’ulot - 56 soat o/n - 30 Mustaqil ish - / soat ya/n - 30 Jami: 26 soat III kurs 6 semestr Ma’ruza -16 soat j/n - 40 Amaliy mashg’ulot - 22 soat o/n - 30 Mustaqil ish - / soat ya/n - 30 Jami: 60 soat Foiz hisobida: “5” - 86-100 ball “4” - 71-85 ball “3” - 56-70 ball “2” - 0-55 ball ASOSIY ADABIYOTLAR Barkamol avlod - O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. T. «Sharq» nashriyot – matbaa konserni, 1997 y. Yo’ldoshev J.G. Yangi pedagogik texnologiya yo’nalishlari, muammolari, yechimlari. Xalq ta’limi jurnali. 1999 y. Ta’lim taraqqiyoti. O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligining axborotnomasi 7 – maxsus son. 1999 y. 136-178 b.t. Toshkent. «Sharq» Umumiy o’rta ta’lim davlat ta’lim standarti va o’kuv dasturi. №7 «Sharq» nashriyoti T. 1999 y. Mavlonova R, Garoxova, Ogluzdina O. «Mehnat ta’lim metodikasi» T. «O’qituvchi» 1986 yil. Shumulevich N.M. «Qog’ozdan texnik modellar yasash» T.«O’qituvchi» 1989. Vorovyov A.Sh. «Konstruktorlik va modellashtirish» Toshkent «O’qituvchi» 1989 yil. 7. Jidkina G.S. Metodika prepodavaniya ruchnogo truda v mladshix klassax. -M.:,Prosveshyeniye, 2005 g 8. Mavlonova R., Sanaqulov X. va b. Mehnat va uni o’qitish metodikasi.(o’quv qo’llanma.). - Toshkent:, TDPU, 2008. Qo’shimcha adabiyotlar Jirenko O.Ye., Barilkina L.P., Obuxova L.A. Integrirovanniye uroki 1 klass. -M.:, Prosveshyeniye, 2006. Koshmina I.V. Mejpredmetniye svyazi v nachalnoy shkole. -M.:, Prosveshyeniye, 2007. Krilova O.M., Samosanova A.Yu. Umniye ruki (xud. Obrabotka materiala), - M.:, Prosveshyeniye, 2006. Krilova O.M., Samosanova A.Yu. Modelirovaniye i konstruirovaniye. - M.:, Prosveshyeniye, 2006. Mavlonova R.A., To’rayeva O.T., Xoliqberdiyev K.M. Pedagogika. - Toshkent:, O’qituvchi 1998. Mavlonova R., Maxmudova G. Mehnat ikkinchi sinf o’quvchilari uchun darslik. - Toshkent:, O’qituvchi, 1992. Mavlonova R., Maxmudova G. Mehnat uchinchi sinf o’quvchilari uchun darslik. - Toshkent:, O’qituvchi 1993. Mavlonova R., Mannopova I. Mehnat to’rtinchi sinf o’quvchilari uchun darslik. - Toshkent:, O’qituvchi 1995. Mavlonova R. To’rtinchi sinfda mehnat darslarich. - Toshkent, O’qituvchi, 1989. Pereverten G.I. Samodelki iz tekstelnix materialov. - M.:, Prosveshyeniye, 1990. Prosnyakova T.N. Trud. Metodika 3 klassa. Uroki masterstva. - M.:, Prosveshyeniye, 2006. Sanaqulov X.R., Xaydarov M.E. Boshlang’ich sinflarda qog’ozdan amaliy ishlar. TDPU, 1996. Hasanov R., Egamov H. Tasviriy sa’nat va badiiy mehnat, - Toshkent, O’qituvchi, 1997. Sirulik N.A., Prosnyakova T.N. Trudovoye obucheniye. 1 klass. (Pourochnqye razrabotki). - M.:, Prosveshyeniye, 2006. Shumulevich N.M. Qog’ozdan texnik modellar yasash. - Toshkent, O’qituvchi, 1989. Egamov N. O’zingiz quring va yasang 1 sinf uchun. - Toshkent, O’qituvchi, 1998. Egamov N. O’zingiz quring va yasang 2 sinf uchun.- Toshkent, O’qituvchi, 1998. Uslubiy ko’rsatmalar ro’yxati Xodiyeva D. Mehnat va uni o’qitish metodikasi fanidan amaliy mashg’ulotlar o’tkazish bo’yicha metodik ko’rsatmalar. TDPU, 2007. Xodiyeva D. Mehnat va uni o’qitish metodikasi fanidan mustaqil ishlar o’tkazish yuzasidan metodik ko’rsatmalar. TDPU, 2007. Internet manbalari 1. www.pedagog.uz 2. www.ZiyoNET.uz 3. www. edu.uz Boshlang’ich sinfda mehnat ta’limidan amaliy ishlar. Amaliy mashg’ulot mehnat ta’limining asosiy shakli hisoblanadi. Tashkiliy shakl deganda o’qituvchining qo’yilgan maqsadga erishishi uchun o’quvchilarninig amaliy ish faoliyatini tashkil etish va unga rahbarlik qilish usulini tushunmoq kerak. Mehnat ta’limining asosiy tashkiliy shakllari: amaliy mashg’ulotdir. Amaliy mashg’ulot jarayonida dastur mavzusining mazmuni ochib beriladi, mehnat ta’limi va tarbiyasining maqsadlari, vazifalari amalga oshiriladi. Demak amaliy mashg’ulot deganda o’quvchilarning o’quv materialini faol, ongli va mustahkam o’zlashtirishi maqsadida mehnat o’qituvchisi rahbarligida amalga oshiriladigan ham jamoa, ham yakka tartibdagi ish turlarini o’z ichiga oladigan o’quv mehnat faoliyatini aniq tashkil etishni tushinish kerak.

Mehnat ta’lim sohasidagi amaliy mashg’ulotlar turli tipda bo’lishi ya’ni texnik texnologik ma’lumotlarni va mehnat jarayonlarini o’rganishga, bilimlarni, mehnat ko’nikmalari va mehnat jarayonlarini o’rganishga, bilimlarni mehnat ko’nikmalari va malakalarini mustahkamlashga , nazorat qilish, tekshirish ishlarini, ishlab chiqarish jarayonlariga ekskursiyalar uyushtirish va hakozalarga bag’ishlangan mashg’ulotlar bo’lishi mumkin. Lekin o’quv ustaxonalarida o’tkaziladigan amaliy mashg’ulotlarning turlari xilma-xil bo’lishiga qaramasdan ularning hammasi quyidagi umumiy talablarga mos kelishi lozim:

1. 
   Mashg’ulotning maqsadi hamda vazifalari aniq va ravshan ifodalangan bo’lishi lozim.
   
2. 
   Mashg’ulotning tuzilishi didaktik jihatdan o’zini oqlagan va o’quv materialining mazmuniga to’liq javob beradigan bo’lishi kerak.
   
3. 
   Amaliy ishlarning ob’ektlari to’g’ri tanlanishi, ijtimoiy foydali ahamiyatga ega bo’lishi va o’rgatadigan mehnat jarayonlari va usullarining talablariga muvofiq kelishi zarur.
   
4. 
   Mashg’ulotlarida foydalanadigan mehnat ta’limi metodlari dars talablariga va o’quv materiallarining mazmuniga to’liq javob berishi lozim.
   
5. 
   O’quv ustaxonalaridagi mashg’ulotlarinig tashkiliy metodik tuzilishi o’quvchilar bilan jamoa tarzida va yakka tartibda olib borishini nazarda tutishi kerak.
   
6. 
   Mehnat bo’yicha amaliy mashg’ulotlarida o’tkaziladigan ta’lim ishlari tarbiyaviy ahamiyatga ega bo’lishi, ya’ni maktab o’quvchilarida ma’naviy sifatlarni tarkib toptirishga yordam berishi lozim.
   

Amaliy mashg’ulot turlarining xilma-xilligina qaramasdan, o’quvchilarni navbatdagi mashg’ulot mavzusini o’zlashtirish uchun jalb qilishga qaratilgan mashg’ulotlarni tashkil etish; o’quvchilar mashg’ulotda o’zlashtirgan bilimlari, mehnat ko’nikmalari va malakalari darajasini tekshirish; yangi mavzu materialini tushuntirish va amaliy ishlarni bajarish vaqtida ish bosqichlarini ko’rsatib berish; o’quvchilarning yangi mavzusiga oid amaliy ishlarni bajarish vaqtida ularning bilimini, amaliy ish darajasini aniqlash, ish natijalarini mashqlar bilan mustahkamlash, o’quvchilar ishini nazorat qilish va ularni o’z-o’zini nazorat qilishiga erishish, amaliy topshiriqning mustaqil bajarishlarii va o’tgan mashg’ulotning natijalariga yakun yasashdan iborat.
Amaliy mashg’ulotning qat’iy izchilligi va fanlarni o’zaro bog’lanishini amaliy mashg’ulot maqsadlari va o’quv materialining mazmuniga bog’liq.
Mehnat ta’limi darslarida o’quvchilar ijtimoiy ishlab chiqarish mehnatiga tayyorlashning ilk bosqichlarini o’rganadilar. Birinchi sinfda o’quvchilar eng avvalo faqat dars mashg’ulotlaridagina emas, balki boshqa darslarda ham to’qnash keladigan materiallar bilan tanishadilar. Qog’oz va karton bilan ishlash, gazlama bilanishlash, turli materiallar bilan ishlash, o’z-o’ziga xizmat ko’rsatish hamda qishloqxo’jalik mehnati va shu kabilar bilan tanishadilar. Amaliy ishlar jarayonida o’quvchilarda mehnatsevarlik, materiallarni tejamli sarflash, mehnatga ijodiy yondashish, tabiatga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo’lish, mehnat madaniyatini tarbiyalash, ularga ayrim kasblar haqida tushunchalar berib boriladi.
O’quvchilarga mehnat tarbiyasi berishning asosiy vazifalaridan biri o’quvchilarda materiallarga ishlov berish ko’nikmalarini hosil qilish va ularga shunga muvofiq bilimlarni berishdir. Bu ish birinchi sinfdan boshlab bosqichma-bosqich amalga oshirib boriladi, chunki o’quvchilar hali eng oddiy buyumlarni tayyorlash operatsiyalarni eslab qolishga qodir emaslar.
Hosil qilingan ko’nikmalar takror mashq qilishlar natijasida takomillashib boradi. Xatoga yo’l qo’ymaslik uchun o’quvchilarni o’z-o’zini nazorat qilishga odatlantirish lozim. Topshiriqlarni bajarish jarayonida yo’l qo’yilgan xatolarni o’zlari topib uni tuzatmagunlaricha hamda bajarilgan ishlarning to’g’riligiga ishonch hosil qilmagunlaricha o’quvchilardan ishni qabul qilmaslik lozim.
Amaliy topshiriqlarni bajarish jarayonida yangi ko’nikma va malakalar hosil qilinadi. Buning uchun qo’l asboblaridan foydalanishning o’ziga xosligini, materiallarni xususiyatini, yasalayotgan buyumlar xususiyatini bilish katta ahamiyat kasb etadi.
Boshlang’ich sinflarni qo’l mehnatiga o’rgatish quyidagi ish turlariga bo’linadi.
1.Qog’oz va karton bilan ishlash.
2.Turli tabiiy materiallar bilan ishlash:
a) Applikatsiya va mozaika ishlari.
b) Loy va plastilin bilan ishlash.
v) Tabiiy materiallar bilan ishlash
3. Gazlama bilan ishlash.
4. Texnik modellash ishlari.
5. Qishloq xo’jalik mehnati.
Dars boshida o’qituvchi biror mavzu bo’yicha suhbat olib borar ekan, bu buyum qanday maqsadlarda, ya’ni qaerda ishlatilishini tushuntiradi, so’ngra o’quvchilar tayyorlanayotgan har bir buyumni amalda qo’laydilar.
Buyumni tayyorlash usullarini o’qituvchi sinf doskasiga osib qo’yilgan yo’llanma xaritasidan yoki texnik vositalardan foydalanib ko’rsatadi. SHundan so’ng u ishni bajarish tartibi va usullariga tegishli savollarni berib, materialni takrorlaydi va buyumni o’quvchilar bilan birgalikda tayyorlashga o’tadi.
Yuqoridagilar kelib chiqib, mehnat ta’limidan amaliy ishlar tuzilishi quyidagi tartibda olib boriladi.

1. 
   O’quvchilar oldiga mehnat topshirig’ining maqsadi va mavzusini qo’yish:
   

a) Darslarda bajarishga mo’ljallangan buyum yoki ishning o’quvchilar hayotining yoki bu tomoni ehtiyojlarini qoniqtirishdagi ahamiyati;
b) Belgilangan ishni yaxshi bajarish uchun qanday yangi bilim va ko’nikmalarni egallash lozimligini ko’rsatish.
2. Ish o’rni, asbob-uskuna, material, namuna, doskadagi chizmalarning tayyorligini tekshirish, ishni yaxshi va uyushgan holda tashkil etishga yordam beruvchi qonun-qoidalarni eslatish.
3. Bajariladigan mehnat vazifalarini oldindan rejalashtirish:
a) Namuna, qism va detallar miqdorini tahlil qilish, kerakli materillarni, berilgan o’lchovlarni tayyorlash;
b) Buyum tasviri va uning detallarini namunadan tanish, tushunish, barcha o’lchovlarni va ishchi chiziqlarini topish va o’qish, ya’ni ishni buyumni tayyorlash uchun qanday harakatlarni amalga oshirish, qanday asboblarni ishlatish, mehnat harakatlarini ketma-ket bajarish tartibini aniqlash.
4. Materialni namuna, berilgan o’lchovlar bo’yicha belgilab chiqish. O’quvchilarni belgilash tartibini bilishlari va uni doskada belgilash bosqichlarini bajarayotgan yoki buyumni ko’rsatib tushuntirayotgan o’qituvchi bilan bir vaqtda bajarilishi lozim.
5. Belgilash ishlarini bajarish.Detallarni tayyorlash, detallarni moslash va uning barcha detallarini yig’ish; detallardan buyumni yig’ish jarayonida; buyum va uning detallariga ishlov berish jarayonida zarur bo’ladigan bilim va ko’nikmalarni egallash.
6. Harakatlanayotganda tekshirish, xato va kamchiliklarni tuzatish, ishni baholash.
7. Darsga yakun yasash, yangi vazifalar qo’yish.
Mehnat ta’limida amaliy ish mashg’ulotlari tashkil qilishning bu tartibidan o’qituvchi mazkur dars uchun belgilangan aniq buyum yoki ishning xususiyatlarini nazarda tutib foydalanadi.
Amaliy ishlar jarayonida o’quvchilarda mehnatga qiziqish va muhabbat singdirib boriladi. Mehnatga qiziqishning muhim talablaridan biri ishlanadigan buyumni to’g’ri tanlashdir. O’quvchilar tayyorlanadigan narsalarni nimaga kerakligi, qaerda ishlatilishini bilishlari kerak.
Bu ish turlarini barchasi boshlang’ich sinflarda qo’l mehnati jarayoni o’quvchilardagi kasb tanlash ishlariga qaratilgan.
O’quvchilar ishlayotgan materiallarga tejamkorlik bilan munosabatda bo’lishlari, o’z ishlarini rejalashtira bilishlari, materiallni tejamkorlik bilan sarflashlari, vaqtdan unumli foydalanishlari, o’qituvchi ko’rsatmasiga amal qilishlari, shu bilan birga ish joyini toza va ozada saqlashlari, mashg’ulotdan so’ng sinfni tozalab qo’yishlari kerak.
Barcha fanlarda qo’llanilgani kabi mehnat darslarida ham ta’limning ko’rsatmali vositalaridan foydalaniladi. Jumladan, mehnat darslarida turli xil namuna, rasm, chizma, sxematik namuna, turli predmetlarning modellari, shunungdek texnika vositalaridan foydalaniladi. Mehnat darslarining ishlanmasini tuzish.

Dars rejasi o’quv yilining boshida yillik kalendar reja bo’yicha taqsimlanadi. Dars rejasi 4 bosqichda amalga oshiriladi. Birinchi bosqich tashkiliy qism, bunda qo’ng’iroq chalingandan boshlab yangi dars bayon etilgan vaqtgacha bo’lgan davr hisoblanadi. Ikkinchi bosqich uy ishini tekshirish va baholash, uchinchi bosqich yangi mavzuni bayoni, to’rtinchi bosqich darsning yakuni, bunda bajarilgan ishlarni baholash, uyga vazifa berish va ish joylarini tozalashlar kiradi. Bir soatlik dars misolida ko’rib chiqamiz.

Mavzu: Urug’lardan mozaika yasash.
O’qituvchiga tavsiya: Qo’l mehnatiga o’rgatishda ish turlarining usullari. Mozaika monumental dekorativ sa’nat turlaridan biridir. Turli davrlarda va turli mamlakatlarda mozaika qo’llaniladigan materiallariga ko’ra ham naqsh va rasmlarga ko’ra ham o’ziga xos xususiyatlarga ega bo’lgan. O’rta Osiyoda madrasalar, machitlar, saroylar mozaika usulida bezatilgan.
Mozaika mos shaklni chizib olish. Maydalangan rangli qog’oz bo’laklarini tayyorlash. Kerakli shaklni konturini tasvirlash. Konturga maydalangan qog’oz bo’laklarini bosqichma-bosqich yelimlash. Qo’shimcha ishlov berish.
Hozirgi kunda mozaika bilan binolarning tashqi qismlari, devorlari va xalq amaliy san’ati asarlari bezatiladi. Mozaika ishlarida oyna, sopol, plita bo’laklardan, foydalaniladi.
O’qituvchi quritilgan urug’lardan tuzilgan naqsh namunalarini ko’rsatadi.

Darsning maqsad va vazifalari	Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga amaliy san’ati haqidagi bilim va tasavvurlar berish. Mozaika usulida Qo’qongul shaklini yasashga o’rgatish. Tarbiyaviy maqsad:Mozaika san’atiga qiziqish uyg’otish. O’z mehnatidan qoniqish va zavqlana olishni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi maqsad. Qog’ozni mayda qirqish, qurutilgan urug’larni yelimlash orqali mozaika usulida yasay olish malakalarini rivojlantirish.
Darsning jihozlari	Ko’rgazmali vositalar: Mozaika ishlaridan namunalar, gullar rasmi, mozaikani yasash bosqichlari, slaydlar. Ko’rgazmali jihozlar: Rangli qog’oz to’plami, qaychi, qalam, chizg’ich, yelim, latta.
Dars jarayonini amalga oshirish texnologiyasi	Uslub: Og’zaki bayon qilish, tushuntirish, tahlil qilish, aqliy hujum Shakl: Amaliy mashg’ulot, savol-javob Baholash: Rag’batlantirish, 5 ballik tizimda baholash
Dars jarayonini amalga oshirish bosqichlari Natija:	Tashkiliy qism: 10 daqiqa Darsga hozirlik ko’rish Uyga vazifani mustahkamlash Asosiy qism: 25 daqiqa Aqliy hujum Mavzuni bayon qilish Amaliy ish Yakuniy qism: 10 daqiqa Yangi mavzuni mustahkamlash O’quvchilar bilimini baholash Uyga vazifa belgilash

Darsning borishi
Tashkiliy qism:
Salomlashish;
Davomatni aniqlash;
Uy vazifasini tekshirish;
Ish joyi va ish qurol va materiallarini tayyorlash.


Asosiy qism: Aqliy hujum
O’qituvchi darsning boshlanishida o’quvchilarni qog’ozni mayda qirqish, qurutilgan urug’larni yelimlash orqali mozaika usuli haqidagi bilim va tasavvurlarini savol – javob yordamida aniqlash.

• 
  Mozaika usuli nima?
  
• 
  Qog’ozni mayda qirqimi, qurutilgan urug’lari qanday yopishtiriladi?
  
• 
  Qaerlarda mozaika usulida bajarilgan ishlarni ko’rgansiz?
  
• 
  O’zbekistonda qanday gullar yetishtiriladi?
  
• 
  Ularni tasvirlab bering?
  
• 
  Ularning shakli, rangi, hidi bir xilmi?
  

Yangi mavzu bayoni:
Meva va sabzavotlar, poliz ekinlari urug’lari, rangli ko’zgu parchalari, mayda qog’oz bo’laklaridan ajoyib mozaika asarlari yaratilishi, ulardan sovg’a sifatida foydalanish. Bo’sh vaqtlar uchun yaxshi mashg’ulot bo’lishi haqida tushuncha berish.
Poliz ekinlarining urug’laridan foydalanish mozaika usulida gullar shaklini yasash mumkinligi tushuntiriladi.
Tabiatda har bir gul o’z shakliga, o’z hidiga, o’z rangiga ega bo’ladi.
Amaliy ish. (darslik bilan ishlash)
Amaliy ishni boshlashdan oldin o’quvchilarning darsga tayyorligi o’qituvchi tomonidan kuzatiladi. Kamchiliklar bartaraf etiladi. Quritilgan poliz ekinlari urug’laridan mozaika usulida qo’qongul shaklini yasash bosqichlarini tushuntiriladi va o’qituvchi tomonidan kuzatiladi.
ХУЛОСА ВА МЕТОДИК ТАВСИЯЛАР
Mehnat o`qitish metodikasi фанлар тизимининг шаклланиши жамият тараққиёти босқичларида табиат ва жамият ҳақидаги тушунчалар ва хулосаларнинг ўзгариши билан бир вақтда кeчган. Шунинг учун гeография тарихини жамият тарихи билан муштарак таҳлил қилиш зарур.
Гeография фанининг ривожланиши энг узоқ вақтни ва бутун ер шарини қамраб оладиган ҳодисалар билан боғлиқ. Гeографик фанлар тизимининг замонавий манзараси ХХ асрга кeлиб тугалланди. Айни шу даврда фаннинг назарий асослари яратилди, турли йўналишларга ажралиши, яъни диффeрeнцияси тугалланди.
Ушбу Битирув малакавий лойиҳа ишида географик тасаввурни шакллантириришда кўргазмали қуроллардан фойдаланиш усуллари ҳақида ва унинг турлари таълимнинг оғзаки усули, кўргазмали усул ва географик карталар ва глобуслар тўғрисида тўлиқ маълумотлар берилди
Юқорида баён қилинган маълумотларни таҳлил қилиш ва Олий таълим муассасасида педагогик фаолиятим даврида олиб борилган кузатишларим қуйидаги хулосаларни чиқаришга имкон берди.
1. Олий таълим муассасасидаги ўқув жараёнининг сифати бир қатор омилларга боғлиқ бўлиб, улар орасида ўқитишнинг метод ва усуллари ҳал қилувчи аҳамиятга эга. Таълим жараёнида талабаларни ўқув материалига бўлган қизиқишини шакллантириш ва тарбиялашнинг самарали воситаларидан бири дидактик кўргазмали воситалардир.
2. Дидактик кўргазмали воситалар талабаларда таҳлил қилиш, мантиқий фикрлаш, тадқиқ қилиш, ҳисоблаш, ўлчаш, ясаш, санаш, кузатиш, солиштириш, хулоса чиқариш, мустақил қарор қабул қилиш, гуруҳ ёки жамоа таркибида ишлаш, ахлоқ-одоб ўргатиш, нутқ ўстириш, тил ўргатиш, янги билимлар ўргатиш ва бошқа фаолият турларини ривожлантиради.
3. Дидактик кўргазмали воситаларнинг асосий турлари: интеллектуал (ақлий) ва ҳаракатли ҳамда аралаш кўргазмали воситалардан иборат. Бу кўргазмали воситалар иштирокчиларда ақлий, жисмоний, ахлоқий, психологик, эстетик, бадиий, тадбиркорлик, меҳнат ва бошқа кўникмаларни ривожлантиришга ёрдам беради.
.4. География таълимида кўргазмали воситалардан дарс жараёнида ва синфдан ташқари ишларда фойдаланиш мумкин. География таълимида фойдаланиладиган кўргазмали воситалар жуда хилма хил бўлиб, уларни мазмуни ва фойдаланиш мақсади бўйича информатив, машқли, мустаҳкамлаш, савол-жавоб, назорат, вазиятли-ролли кўргазмали воситалар каби турларга ажратиш мумкин.
5. Таълим жараёнида бу кўргазмали воситаларни қўллаш талабаларнинг билимлари ва малакалари сифатига сезиларли равишда таъсир қилади, фанга бўлган барқарор қизиқишни шакллантиришга ёрдам беради
Ўқув рельефли глобусдан бевосита олий таълим муассаса географиясида фойдаланиш зарурияти мавжудлиги унинг ўқув-илмий салоҳиятини оширади.
- Ўз жойининг рельефли глобусини йирик масштабли географик карта ёки топографик карта билан биргаликда ўз вилояти ва ўлкасини ўрганиш ишларини олиб боришда ажойиб ўқув қуроли бўлиб хизмат қила олади.
- Олий таълим муассасасида табиий география, иқтисодий география ва бошланғич табиий география курсида кўргазмали дарс соатларини ташкил этиш мақсадга мувофиқдир.
- Коллеж ва академик лицейларнинг амалий география курсида ҳудуд, рельеф, жой ва тектоник ҳаракатларни қиёсий баҳолашда амалий ёрдам беради.
- Ўқув рельефли глобус кенг кўламли бўлиб, географиядан ташқари бошқа фан соҳаларида ҳам фойдаланиш имконияти мавжуд. Бу каби ўқув рельефли глобусларни таълим тизимига кенг кўламда ёйиб, талабаларни фан соҳаларини ўзлаштиришини осонлаштирсак, олдимизга қўйган мақсадга эришган бўламиз.
География ўқитиш методикаси мутахассислиги тингловчиси катта ўқитувчиси Каримов Илҳом Эсоновичнинг “Табиий география модулини янги воситалар асосида ўқитиш методикаси”мавзусидаги битирув лойиҳа ишига рахбар


ХУЛОСАСИ

Ёш авлодни миллий мафкура ва миллий истиқлол ғоялари руҳида тарбиялашда география фанининг ўрни беқиёсдир. Кадрларнинг тайёрлаш Миллий дастурининг асосий талабларидан бири, янги ижтимоий-иқтисодий муносабатларга тўла жавоб берувчи, бозор иқтисодиёти шароитида рақобатга бардош бера оладиган малакали Ватанга содиқ ва фидоий кадрларни етиштириш ҳисобланади. Бундай кадрларни тарбиялаб етиштириш олий ўқув юртлари олдига янгича мазмунга эга бўлган вазифаларни амалга оширишни ва биринчи навбатда ўқув жараёнини ташкил этишда янги шакл ва услубларни тадбиқ қилишни талаб қилади.

Таълимининг энг асосий вазифаларидан бири ёш авлодга фан асосларини ўргатиш ва уларда тегишли малакалар ҳосил қилиш, олинган билим ва кўникмадан ўз фаолиятида ўринли фойдалана олиш, юз берган қийинчилиқларни шу билим ва малакаларга таяниб бартараф эта билиш қобилиятларини ўстиришдан иборат. Табиий география курсида талабалар дунёнинг табиий шароит, бойликлари ва экологик вазият тўғрисида тўла ва мукаммал билим олишлари зарур. Курснинг ҳар бир мавзуси географик билим ва кўникма беришда катта имкониятларга эга.
Жамият тараққиётини етук педагог-ўқитувчиларсиз тасаввур этиш қийин. Малакали педагог мутахассислар тайёрлаш эса кўп жиҳатдан уларнинг методик тайёргарлигига боғлиқ. Айниқса ҳозирги мураккаб ахборотларни георафик ҳодиса сабаб-оқибатларни, табиий ва иқтисодий георафик тушунчаларни улар онгига етказиш, шакллантириш ниҳоятда мураккаб жараён ҳисобланади.
Мазкур битирув лойиҳа ишида юқоридаги фикрлар билан биргаликда асосий эътибор ўқитишнинг замонавий педагогик технологияларига қаратилган. Уни бажаришда география таълимининг методлари, жумладан, таълимнинг дидактик воситаларидан фойдаланиш усуллари, суҳбат, баён, география дарсларига қўйиладиган методик талаблар, уларнинг ечимларини ўрганиш орқали, дарсларда кўргазмали воситалардан фойдаланиш масалалари ва уларнинг турли методист олимлар томонидан ишлаб чиқилган назарий асослари кўрсатиб ўтилган.
Ишни бажаришда географик синтез, таҳлил, географик қиёслаш усулларидан фойдаланилди. Бу борада айниқса, картографик воситалар ишлаб чиқишга алоҳида эътибор қаратилган. Бу борада рельефли глобус яратиш ва ундан фойдаланиш ҳамда география дарсларида кўргазмали воситалардан қўллаш методлари таҳлил қилининган.
Тингловчи катта ўқитувчи Каримов Илҳом Эсонович томонидан ёзилган битирув лойиҳа иши илмий-услубий жиҳатдан бундай ишларга қўйиладиган талабларга тўлиқ жавоб беради ва мазкур ишни комиссия олдида ҳимоя қилиш мумкин деб ҳисоблайман.
ТДПУ “География ўқитиш
Методикаси” кафедраси доценти, г.ф.н
География ўқитиш методикаси мутахассислиги тингловчиси катта ўқитувчиси Каримов Илҳом Эсоновичнинг “Табиий география модулини янги воситалар асосида ўқитиш методикаси”мавзусидаги Битирув лойиҳа ишига


ТАҚРИЗ
Ҳар қандай давлатнинг қудратини, юксак илмий салоҳиятга эга ёшлар белгилаб беради. Мамлакатимизда олиб борилаётган ислоҳотларнинг барчаси жамиятимиз тараққиёти, юрт фаровонлиги ва ёш авлод тарбиясига қаратилгандир. Ёш авлод тарбиясида авваломбор, таълим соҳаси муҳим ҳисобланади. Мамлакатимизда ёшларга оид давлат сиёсати, бир қанча қонун ва қонун ости ҳужжатлар ва олиб борилаётган амалий ишларнинг барчаси келажакда ёшларнинг ўз ўринларини топишига, ватанимиз келажагининг буюк бўлишига хизмат қилади. Барча соҳалар қаторида, таълим тизимида ҳам ўзгаришлар янгиликлар кенг кўламда олиб борилмоқда. Хусусан, маълум фан соҳасида кўз ўнгимизда содир бўлаётган кашфиётлар, янгиликлар таҳсинга сазовордир.
Умумий табиий фанлар қаторида география фани соҳасида ҳам янгилик ва ўзгаришлар содир бўлмоқда. Таълимининг энг асосий вазифаларидан бири ёш авлодга фан асосларини ўргатиш ва уларда тегишли малакалар ҳосил қилиш, шу ҳосил қилинган билим, кўникма ва малакалардан ўз фаолиятида ўринли фойдалана олиш, юз берган қийинчилиқларни шу билим ва малакаларга таяниб бартараф эта билиш қобилиятларини ўстиришдан иборат. Табиий география курсида талабалар дунёнинг табиий шароитлари, ҳамда, экологик вазият тўғрисида тўла ва мукаммал билим олишлари зарур. Курснинг ҳар бир мавзуси экологик билим ва тарбия беришда катта имкониятларга эга.Ушбу курсни ўрганиш билан талабаларда табиий географик кўникма ва малакалар ривожланади. Бу эса ёшларни мазкур фанга бўлган қизиқишларини янада орттиради.
Жамият тараққиётини етук педагог-ўқитувчиларсиз тасаввур этиш қийин. Малакали педагог мутахассислар тайёрлаш эса кўп жиҳатдан уларнинг методик тайёргарлигига боғлиқ. Айниқса ҳозирги мураккаб ахборотларни георафик ҳодиса сабаб-оқибатларни, табиий ва иқтисодий георафик тушунчаларни улар онгига етказиш, шакллантириш ниҳоятда мураккаб жараён ҳисобланади.
Мазкур битирув лойиҳа ишида юқоридаги фикрлар билан биргаликда асосий эътибор ўқитишнинг замонавий педагогик технологияларига қаратилган. Мазкур битирув лойиха ишини бажаришда география таълимининг методлари, жумладан, таълимнинг дидактик воситаларидан фойдаланиш усуллари, суҳбат, баён, география дарсларига қўйиладиган методик талаблар, уларнинг ечимларини ўрганиш орқали, дарсларда кўргазмали воситалардан фойдаланиш масалалари ва уларнинг турли методист олимлар томонидан ишлаб чиқилган назарий асослари кўрсатиб ўтилган.
Талабаларнинг “Умумий Ер билими” ўқув фанини ўзлаштиришлари учун ўқитишнинг илғор ва замонавий усулларидан фойдаланиш, бу жараёнда янги информацион –педагогик технологияларни тадбиқ қилиш муҳим аҳамиятга эгадир. Фанни ўзлаштиришда дарслик, ўқув ва услубий қўлланмалар, маъруза матнлари, тарқатма материаллар, турли мавзудаги хариталар электрон материаллар ва кўргазмали қуроллардан фойдаланилган.
Тингловчи катта ўқитувчиси Каримов Илҳом Эсонович томонидан ёзилган битирув лойиҳа иши илмий-услубий жиҳатдан талабга жавоб беради,ишни комиссия олдида ҳимояга тавсия этаман.
ТДПУ География ўқитиш
методикаси кафедраси мудири: г.фн. доцент Н.Алимқулов

Eslatma:
Bitiruv loyiha ishining kirish qismida:

• 
  o‘qitishda modulli yondashuvning dolzarbligi;
  
• 
  ilmiy izlanishning maqsad va vazifalari;
  
• 
  tadqiqot predmeti va ob’ekti;
  
• 
  tadqiqotning amaliy axamiyati yortiladi.
  

I BOBDA QUYIDAGILAR YORITILISHI LOZIM:
- sohadagi ilmiy va amaliy tadqiqotlar, texnologik taraqqiyot va fan bo‘yicha innovatsiyalar, shuningdek, o‘quv jarayonini tashkil etishning zamonaviy uslublari sohasidagi so‘nggi yutuqlarni o‘rganish va tahlil qilish;
- yuqori samarali zamonaviy ta’lim va innovatsiya texnologiyalari, ilg‘or xorijiy tajribalarni, shuningdek, global Internet tarmog‘i, multimedia tizimlari va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini o‘quv jarayoniga faol tatbiq etish yo‘llarini yoritish.
II BOBDA QUYIDAGILAR YORITILISHI LOZIM:
- Fan yuzasidan, agar fanni o‘qitish 2 va undan ortiq semestrga mo‘ljallangan bo‘lsa soatlar miqdoridan kelib chiqqan holda bitta bob, bo‘lim yoki modul doirasida quyidagi ma’lumotlar shakllantiriladi:
- O‘quv fani dasturining qisqacha tavsifi (Sillabus);
- Mavzu bo‘yicha ma’ruza matni (har bir ma’ruza tayanch so‘zlar, asosiy ma’ruza matni, o‘z-o‘zini nazorat qilish bo‘yicha savol va topshiriqlar, foydalanilgan adabiyotlar tartibida, 2 soat uchun 3-5 bet hajmida tayyorlanishi lozim);
- Mavzu bo‘yicha keyslar va amaliy topshiriq, ishlanmalar (mavzu yuzasidan keyslar, seminar yoki amaliy mashg‘ulotlar uchun ishlanma, topshiriqlar);
- Nazorat topshiriqlari va mustaqil ta’lim yuzasidan ko‘rsatmalar (darajali testlar, joriy, oraliq va yakuniy nazorat topshiriqlari, mustaqil ta’lim yuzasidan tegshli ko‘rsatma, tavsiya yoki topshiriqlar to‘plami)
- Fan mavzulari yuzasidan tayyorlangan taqdimotlardan namunalar.
Xulosa va takliflar qismi 3-5 bet sahifani tashkil etadi. Unda ish mazmuni bo‘yicha ishlab chiqilgan xulosalar va aniq takliflar, erishilgan natijalar mujassamlashtiriladi.


Ilova: Agarda professor-o‘qituvchining fan yuzasidan nashrdan chiqqan darslik, o‘quv qo‘llanma, elektron darslik va boshqa materiallari bo‘lsa ular diskka yozilgan holda bitiruv loyiha ishiga ilova qilinadi.
Bitiruv loyiha ishining hajmi 100 betdan oshmasligi lozim.
Bitiruv loyiha ishiga malakaviy amaliyot o‘talgan tegishli profil kafedraning tajribali mutaxassisi (tegishli yo‘nalishlarda ishlab chiqarishdan tajribali mutaxassislar) va ilmiy rahbar tomonidan taqriz beriladi.
Bitiruv ishining 1- bobi umumiy ish hajmining 30% miqdorida, 2- bobi 70% miqdorida shakllantirilishi lozim.
ASOSIY ADABIYOTLAR

7. 
   Barkamol avlod - O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. T. «Sharq» nashriyot – matbaa konserni, 1997 y.
   
8. 
   Yo’ldoshev J.G. Yangi pedagogik texnologiya yo’nalishlari, muammolari, yechimlari. Xalq ta’limi jurnali. 1999 y.
   
9. 
   Ta’lim taraqqiyoti. O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligining axborotnomasi 7 – maxsus son. 1999 y. 136-178 b.t. Toshkent. «Sharq»
   

Umumiy o’rta ta’lim davlat ta’lim standarti va o’kuv dasturi. №7 «Sharq» nashriyoti T. 1999 y.

10. 
    Mavlonova R, Garoxova, Ogluzdina O. «Mehnat ta’lim metodikasi» T. «O’qituvchi» 1986 yil.
    
11. 
    Shumulevich N.M. «Qog’ozdan texnik modellar yasash» T.«O’qituvchi» 1989.
    
12. 
    Vorovyov A.Sh. «Konstruktorlik va modellashtirish» Toshkent «O’qituvchi» 1989 yil.
    

7. Jidkina G.S. Metodika prepodavaniya ruchnogo truda v mladshix klassax. -M.:,Prosveshyeniye, 2005 g
8. Mavlonova R., Sanaqulov X. va b. Mehnat va uni o’qitish metodikasi.(o’quv qo’llanma.). - Toshkent:, TDPU, 2008.

Qo’shimcha adabiyotlar

22. 
    Jirenko O.Ye., Barilkina L.P., Obuxova L.A. Integrirovanniye uroki 1 klass. -M.:, Prosveshyeniye, 2006.
    
23. 
    Koshmina I.V. Mejpredmetniye svyazi v nachalnoy shkole. -M.:, Prosveshyeniye, 2007.
    
24. 
    Krilova O.M., Samosanova A.Yu. Umniye ruki (xud. Obrabotka materiala), - M.:, Prosveshyeniye, 2006.
    
25. 
    Krilova O.M., Samosanova A.Yu. Modelirovaniye i konstruirovaniye. - M.:, Prosveshyeniye, 2006.
    
26. 
    Mavlonova R.A., To’rayeva O.T., Xoliqberdiyev K.M. Pedagogika. - Toshkent:, O’qituvchi 1998.
    
27. 
    Mavlonova R., Maxmudova G. Mehnat ikkinchi sinf o’quvchilari uchun darslik. - Toshkent:, O’qituvchi, 1992.
    
28. 
    Mavlonova R., Maxmudova G. Mehnat uchinchi sinf o’quvchilari uchun darslik. - Toshkent:, O’qituvchi 1993.
    
29. 
    Mavlonova R., Mannopova I. Mehnat to’rtinchi sinf o’quvchilari uchun darslik. - Toshkent:, O’qituvchi 1995.
    
30. 
    Mavlonova R. To’rtinchi sinfda mehnat darslarich. - Toshkent, O’qituvchi, 1989.
    
31. 
    Pereverten G.I. Samodelki iz tekstelnix materialov. - M.:, Prosveshyeniye, 1990.
    
32. 
    Prosnyakova T.N. Trud. Metodika 3 klassa. Uroki masterstva. - M.:, Prosveshyeniye, 2006.
    
33. 
    Sanaqulov X.R., Xaydarov M.E. Boshlang’ich sinflarda qog’ozdan amaliy ishlar. TDPU, 1996.
    
34. 
    Hasanov R., Egamov H. Tasviriy sa’nat va badiiy mehnat, - Toshkent, O’qituvchi, 1997.
    
35. 
    Sirulik N.A., Prosnyakova T.N. Trudovoye obucheniye. 1 klass. (Pourochnqye razrabotki). - M.:, Prosveshyeniye, 2006.
    
36. 
    Shumulevich N.M. Qog’ozdan texnik modellar yasash. - Toshkent, O’qituvchi, 1989.
    
37. 
    Egamov N. O’zingiz quring va yasang 1 sinf uchun. - Toshkent, O’qituvchi, 1998.
    
38. 
    Egamov N. O’zingiz quring va yasang 2 sinf uchun.- Toshkent, O’qituvchi, 1998.
    

Uslubiy ko’rsatmalar ro’yxati

3. 
   Xodiyeva D. Mehnat va uni o’qitish metodikasi fanidan amaliy mashg’ulotlar o’tkazish bo’yicha metodik ko’rsatmalar. TDPU, 2007.
   
4. 
   Xodiyeva D. Mehnat va uni o’qitish metodikasi fanidan mustaqil ishlar o’tkazish yuzasidan metodik ko’rsatmalar. TDPU, 2007.
   

Internet manbalari
1. www.pedagog.uz
2. www.ZiyoNET.uz
3. www. edu.uz