Ko’nikma – bu kishining bilim va tajriba asosida egallangan, ma’lum harakatni ongli bajarishga bo’lgan qobiliyatdir. Masalan: kartonni kesa bilish ko’nikmasi, qaychini to’g’ri ishlata olish, harakatni aniq muvofiqlashtirish, yo’nalish, kuch va bosimning tengligini saqlash.
Malaka -bu faoliyatning mashq qilishlar jarayonida yetilgan, mujassamlashgan tajribadir. Bu tez va aniq bajarish, mashq qilish tufayli tarkib topgan ko’nikma yoki bu ma’lum miqdordagi mashq va usullar bajarilganda ko’nikmadan sakrab o’tish degan ma’noni anglatadi. Shunung uchun mazkur ko’nikma agarda malakani yuzaga keltirishni nazarda tutgan mashq va usullar to’g’ri tuzilgan bo’lsa u to’g’ri malakaga aylanishi mumkin. Biroq malakaning takommillashuv darajasi o’qitishning turli bosqichlarida turlichadir. Uning strukturasi ham o’zgaruvchandir. Mashqlar jarayonida bo`lajak boshlang`ich sinf mehnat o`qituvchilari o’quvchilari bajarilayotgan harakatlar murakkablashib borgan sari, asta-sekin oddiy malakalarning murakkab malakalarga birlashuvi sodir bo’lishini tushuntirib boradi.
Mehnat malaka va ko’nikmalarini shakllantirish quyidagicha asosiy bosqichlardan tarkib topadi:
a) boshlang’ich tushuncha berish.
b) mehnat harakatlarini sinov uchun bajarish.
v) ish harakatlari natijasi.
g) yakuniy xulosa chiqarish.
Mehnat malakalari va ko’nikmalarini shakllantirishga mo’ljallangan amaliy ishlar faqat vaqtga ko’ra taqsimlanganda hamda ma’lum tizim asosida o’tkazilgandagina ijobiy natija beradi.
Amaliy ishlar tizimi quyidagi asosiy talablarni o’z ichiga oladi:
Amaliy ishlar bajariladigan topshiriqning murakkabligi oshib borishini nazarda tutgan holda joylashtirish lozim.
Bajarilayotgan amaliy ish mazmuni to’liq tarzda oldingi amaliy ishga asoslanishi lozim.
Amaliy ish jarayonida mustaqil ishlash darajasi ortib borishi kerak.
Mehnat malakasining muvaffaqiyatli bo’lishi bir qator shartlarga bog’liq. Bo`lajak boshlang`ich sinf mehnat o`qituvchilari o’quvchi o’z faoliyatini mustaqil rejalashtirmas ekan, uning malakasi hech qaon to’liq bo’lmaydi. Nazoratning yo’qligi ko’pincha xato va nuqsonlarning amaliy ishlar jarayonida ortib borishiga olib keladi. Bu esa o’z navbatida yetilmagan harakat va usullarning shakllanishiga sabab bo’lishini tushuntirib boradi.
Bo`lajak boshlang`ich sinf mehnat o`qituvchilari mehnat ta’limi bo’yicha ishlarni amalga oshirayotganda o’quvchilar u yoki bu ishni bajarish natijasida qanday ko’nikma, bilim va malakalarni egallashlarini aniq bilish kerak. Ana shunday holda bo`lajak boshlang`ich sinf o`qituvchisi sinf uchun shu vaqtda zarur bo’lgan materiallarni tanlash imkoniyatiga ega bo’ladi. Bu o’rinda muhimi o’quvchilar mazkur materiallarni tayyorlash jarayonida dastur nazarda tutgan bilim va malakalarni egallab olishlaridan iborat. Boshlang’ich sinf mehnat ta’limi darslaridagi ta’lim-tarbiyaviy vazifalar umumta’lim maktablaridagi mehnat ta’limining umumiy vazifalaridan kelib chiqib, quyidagi mashg’ulot turlari jarayonida amalga oshiriladi:
1. Qog’oz va karton bilan ishlash.
2. Gazmol va tolali materiallar bilan ishlash.
3. Turli va tabiiy materiallar bilan ishlash;
a)Plastilin va loy ishi.
b)O’rug’lar bilan ishlash
s)Aplikatsiya va mazaika ishlari
4.Loyihalash va modellashtirish:
a) Badiiy qurish-yasash.
5.Qishloq xo’jalik mehnati
Mehnat darsining maqsadi va vazifalari O’zbekiston Respublikasining «Ta’lim to’g’risida» gi qonun va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» asosida umumta’lim maktablarida o’qitiladigan barcha fanlarning DTS lari va o’quv dasturlari ishlab chiqildi va u bosqichma-bosqich joriy etib borilmoqda.
Mehnat ta’limi bo’yicha DTS da umumiy o’rta ta’lim maktablarida mehnat ta’limi va kasb tanlashga yo’naltirishning tayanch mazmuni hamda maktabni bitirgan o’quvchilarning mehnat ta’limi fanidan tayyorgarlik darajasini me’yorlari ifodalanadi.
Bo`lajak boshlang`ich sinf mehnat o`qituvchilari rahbarligida o’quvchilar tomonidan bajariladigan aqliy va jismoniy harakatlar jarayonidan iborat bo’lib, yakuniy natijada ularning mehnat qurollari, vositalari va jarayonlari haqidagi bilimlarini hamda ma’lum sohadagi ishlab chiqarish mehnatini bajarish uchun zarur amaliy ko’nikma va malakalarni egallashlariga ongli ravishda kasb tanlashga hamda jamiyat va shaxs farovonligi yo’lida mehnat faoliyatida ko’nikishlariga imkon beruvchi shaxsiy sifatlarni va tafakkurlarni rivojlantirishga qaratilgan o’quv fanidir.
Umumiy o’rta ta’lim maktabida mehnat fanini o’qitishning maqsadi: O’quvchilarning aqliy va jismoniy mehnat turlari, jarayonlari bilan tanishtirish. Kasblar to’g’risida ma’lumotlar bilan tanishtirish. Dastlabki mehnat ko’nikmalari va malakalarini shakllantirish. Mehnatga qiziqish va mehnatsevarlikni shakllantirish. Mehnat va kasblarni qadrlash ularni ahamiyatini tushunishga o’rgatish.
Boshlang’ich sinf mehnat ta’limi uchun uzviy bog’lanishni yaratish kerak. Bular ta’limiy-tarbiyaviy va rivojlantiruvchi maqsadlar hisoblanadi.
