O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti k. Z. Xomitov

 
Standartlarning talablari 
Uning natijalari ssuda, garov va qarz majburiyatlarini olish uchun 
qo‗llanadigan aktivlarni baholashda, Baholovchi, odatda, MBMS №5 ga 
muvofiq ushbu aktivlarning bozor qiymatini aniqlashi kerak. 
Holat va sharoitlar, me‘yoriy qoidalar va qonunchilik baholash 
asosi sifatida bozor qiymatidan foydalanishdan chetlashishni ko‗zda 
tutgan yoki talab qilgan holatlarda va faqat shunday bo‗lganda, 
Baholovchi mos keladigan qiymatning ta‘riflarini va baholashning 
amallarini qo‗llashi kerak. Ushbu chetlashish baholash sertifikatida yoki 
baholash hisobotida aniqlanishi lozim bo‗lgan qiymatning ko‗rsatilishi 
va ta‘rifi bilan birga, aniq aks ettirilishi va tushuntirilishi, hamda 
chetlashishning sabablari izohlanishi kerak. Aktivlarning bozor qiymati 
va muqobil turdagi qiymat orasidagi jiddiy farq mavjud bo‗lganda, bu 
holat baholash sertifikatida yoki baholash hisobotida qayd etilishi kerak 
va uni mijoz bilan muhokama qilish lozim. 
Odatda, Baholovchining majburiyatlariga ta‘minot sifatida taqdim 
etiladigan aktivlarni baholash o‗tkazilganda, aktivlarni baholash tartibga 
solinadigan qonunlar, qoidalar va amallarga rioya qilinishining 
kafolatini ta‘minlash kiradi. Lekin buxgalterlar yoki boshqa 
mutaxassislar orasida mavjud bo‗lgan huquqiy kolliziyalar yoki 
ziddiyatlar sababli bunday rioya qilishni kafolatlash mumkin 

---

286 
bo‗lmaydigan g‗ayriodatiy yoki yumshatuvchi holatlar ham bo‗lishi 
mumkin. Bunday holatlarda Baholovchilar shu talablarga rioya 
qilinishini kafolatlashi mumkin bo‗lmasa ham, agar ular talab etiladigan 
baholash tegishli qonunlar, qoidalar va amallarga muvofiq kelmaydi deb 
o‗ylasa yoki agar ular baholashning natijalari noto‗g‗ri talqin etilishi 
yoki qo‗llanishi mumkin deb hisoblaydigan bo‗lsa, ular topshiriqni 
bajarishga kirishmasligi lozim. Baholovchini yollash shartlari uchinchi 
tomonlarning foydalanishi uchun mo‗ljallangan har qanday baholash 
sertifikatlarida yoki baholash hisobotlarida aniq bayon etilishi, ularning 
barcha hisobotlari esa oqilona o‗quvchilar ularni yanglish ma‘lumot 
beradigan deb qaramaydigan tarzda tuzilishi kerak.
Banklar va boshqa moliyaviy muassasalar taqdim etadigan 
ssudalarning katta ulushi, kreditlanadigan kompaniyalar va jismoniy 
shaxslarning 
muayyan 
aktivlarida 
ulushli 
ishtirok 
etishning 
kafolatlanishi bilan ta‘minlanadi. Bunday sharoitda baholashni o‗tkazish 
uchun Baholovchilar bu muassasalarinng talablarini, hamda kredit 
shartnomasinnng doirasida shartlar va kelishuvlarning tuzilmasini har 
tomonlama tushunishi kerak.
Ta‘minot sifatida taqdim etiladigan aktivlarni baholashning barcha 
holatlarida, aniq, obyektiv, ishning mohiyatini aks ettiruvchi va o‗quvchi 
uchun tushunarli bo‗lgan hisobot, hamda qiymatning hisobiy kattaliklari 
muhim ahamiyatga ega bo‗ladi. Ochiq bozorda kotirovka qilinadigan 
qarz majburiyatlari uchun baholash moliyaviy hisobotga tegishli bo‗lgan 
maxsus qoidalar, hamda MBMS №4 ning ta‘siri doirasida bo‗lishi 
mumkin. Baholovchilar bunday baholashlar yuzasidan barcha maxsus 
talablarni aniqlashi, tushunishi va bajarishi kerak. 
Baholovchi o‗z hisobotida ushbu topshiriqqa tegishli bo‗lgan 
barcha jiddiy ahamiyatli jihatlarni ochib berishi va quyida ko‗rib 
chiqilgan hisobotlarni tuzishda MBMS ga amal qilishi kerak. 

---

287