|
Kompetensiya asosida yotuvchi psixologik komponentlar.
Bo’lajak
o’qituvchining
kasbiy
kompetensiyasining
shakllanishida
psixologik
komponentlaming roli ham kattadir. Buriday komponentlarpedagogning kasbiy
kompetenligini shakllanishiga u yoki bu darajada ta ’sir ko’rsatadi.
Qiziqish.
Qiziqish deyilganda odamning u yoki bu narsaga qaratilgan faol
bilish faoliyati tushuniladi. Kasb egallashga nisbatan olinganda qiziqishlar - bu
kishining muayyan mehnat sohasiga ijobiy munosabati, uning bilishga va faoliyat
ko’rsatishga bo’igan intilishidir. Qiziqishlar o’zining mazmuni, ko’lami, uzoq
davom etishi va teranligiga qarab bir-biridan farq qiladi. Qiziqishlarning mazmuni
va ko’lami odamning biiim darajasini hamda har narsaga qiziquvchanligini aks
ettiradi. Qiziqishlarning teranligi va uzoq vaqt davom etishi ularning barqarorligini
ko’rsatadi.
Qiziqishlar o’z rivoji mobaynida bir nechta bosqichdan o ’tadi. Dastlab ular
vaqtincha, epizodik xarakterda bo’ladi hamda muayyan bir narsaga nisbatan ijobiy
munosabalda namoyon bo’ladi. Bunday qiziqishlar rivojlantirib borilmasa, ular tez
orada susayib ketadi yoki mutlaqo so’nadi. U yoki bu narsaning chuqur va
KASBIY TA’LIM METODIKASI
182
muntazam ravishda o’rganib borilishiga, mehnat faoliyatinir.g qiziqilgan sohasiga
sinchkovlik biian kirishib ketilishiga qarab qiziqishlar mustahkanilanib, kuchayib
borishi va asta-sekin barqaror qiziqsshga aylanib qolishi mumkin.
Mayllar.
Qiziqishlar o ’sib. rivojlanib borib, mayiga – kishining muayyan
faoliyat bilan shug’ullanishga bo’lgan intilishiga hamda mazkur faoliyat turiga
rnuvofiq keladigan mahorat vg malakasini: takomillashtirib, doimiy ravishda o ’z
bilimini oshirib borish uchun ko’nikmasiga aylanadi.
Agar qiziqishlar “bo’lishni istayman” degan formula bilan ifodalanadigan
bo’isa, mayllar - “bajarishni istayman” degan formula bilan ifodalanadi. Faohyat
ko’rsatish mobayntda kishining mayllari nafaqat namoyon bo’libgina qolmay, shu
bilan birga uning mayllari shakllanib ham boradi. Faqat turli yunalishda olib
borilgan jo’shqin faoliyatgina kishiga o ’z mayllarini bilib olish va sinab ko’rish
jmkonini beradi.
Qobiliyatlar.
Qobiliyatlar qiziqish va mayllar bilan mahkam bog’liq boladi
hamda odamning kasbga layoqatini korsatuvchi bog’lamningajralmas qismi
hisoblanadi. Ya’ni, odamning biror faoliyat sohasida muvaffaqiyat qozoni shiga
yordam beradigan bar qanday individual psixologik xususiyatni
qobiliyat
deb
hisoblash mumkin. Pedagogik qobiliyat - pedagogning pedagogik faoliyatga va shu
faoliyat bilan muvaffaqiyatli shug’ullana olishini, shuningdek, pedagogik jarayonni
tashkil etish va boshqara olishini ifodalovchi qobiliyat.
Hamma uchun zarur bo’lgan
umumiy qobiliyatlar
(masalan, ijodkorlikka
bo’lgan qobiliyat) yoki ju d a k o ’p kasblar va faoliyat turiari uchun zarur b o ’igan
qobiliyatlar (tashkilotchilik qobiliyatl ari), ay rim kasblar yoki nisbatan tor
doiradagi kasblar uchun muhim hisoblangan
Maxsus qobiliyatlar
bo’ladi, chizmalarga qarab murakkab buyumlar
tayyorlaydigan kishilar uchun esa jismlarning fazodagi holatini tasavvur qila olish
qobiliyati yoki odam qomatiga qarab unga qanday bichimdagi va rangdagi kiyimlar
mos kelishini yaxshi bilmog’i kerak. Har qanday kasbda ham umumiy va maxsus
qobiliyatlar birga qo’shilib kelgan taqdirdagina ishning muvaffaqiyati ta’minlanishi
mumkin.
Qobiliyatlarning turlari va belgilari.
Texnik qobiliyat- texnikani egallashga va
texnika fanlarini o ’zlashtirishga bo’lgan qobiliyat. Belgilari: texnikaga, texnika
iqtisodiyotiga bo’lgan qiziqish, mashina va stanoklarda asboblar bilan ishlashga
intilish, fizika, ximiya, matematika, chizmachiiik va shu kabi fanlarni muvaffaqiyat
bilan o ’zlashlirish. Matematik qobiliyat- ftkrlashning matematik metodlarini
egaliash qobiliyat. Belgilari; matematikaga bo’lgan qiziqish, mantiqiy fikrlash,
tahlil qilish va umurmlashtirish qobiliyati, matematik bilimlarni muvaffaqiyatli
egallash va shu kabilar. O’qituvchining kasbiy kompetensiyasi bazasi shundan
iboratki, ta’limiy, rivojlantiruvchi muhitni tashkii qila oiishi ko’nikmasiga ega
bo’lish kerakki, ta ’lim oluvchilarda bilim, ko’nikma malaka shakllantirish. Ta’lim
KASBIY TA’LIM METODIKASI
183
jarayoni shunday tashkil etilishi lozirnki, bunda ta ’iim oluvchilarda qiziqish ortsin,
shu bilan birga o’ylash va munozara yuritish, dolzarb savol qo’ya olish, mustaqil
tafakkurni shakllantirish, g’oyalar yaratishga o’rgatish, turli xil nuqtai nazarlarni
aytish ko’nikmasini shakllantirish
Kasbiy kompetenlik kasbiy-pedagogik ko’nikmalarning shaklanganlik darajasi
bilan baholanadi). Pedagogning kasbiy faoliyatida egallagan asosiy funksiyalaridan
kelib chiqib quyidagi kasbiy-pedagogik ko’nikmasini ajratib ko’rsatish mumkin:
-
Do'stlaringiz bilan baham: |
