O`zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti yapon filologiyasi kafedrasi



Download 288 Kb.
Pdf ko'rish
bet3/11
Sana07.01.2022
Hajmi288 Kb.
#328519
TuriReferat
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
yaponiya madaniyati

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 



Yaponiya madaniyati yozuvdan oldingi boshqich. 

Zamonaviy  arheologik  topilmalar  yaponiyada birinchi odam  qoldirgan  izini 

topilgan  vaqtni  yanada  uzoq  vaqtlarga  davrlarga  surib  bormoqda.  Yaponiyaning 

poleolik davri yaqin-yaqingacha zamonaviy tadqiqotchilar uchun hazillik tuyulgan 

bulsa,  yapon  olimlari  uchun  bu  haqiqat  ekanligi  o`tkazilgan  tadqiqotlar  natijasida 

aniqlanmoqda. (vasilevskiy I.D.R 1982 yil 3-4 betlar). 

      Qadimgi  qabilalar  aholi  yashaydigan  joyda  yapon  orollari  Osiyo  materikning 

bir  qismi  bo`lgan.  U  yerda  yashagan  qabilalar  u  yerga  sharq  ,  janubiy  sharq, 

Shimoliy osiyo rayonlaridan kelgan bo`lib bu yerda qolib ketishgan. Ba`zilari esa 

ketishgan. 10 000  yil  oldin  yaponiya  orollariga  ikki  hil  qabilalar  ko`cha  boshladi. 

Bu boshida PROTO-AYNLAR qabilalari keyinchalik esa Avstroneziya qabilalari, 

ular  janubiy  sharqiy  osiyoning  kengliklariga  joylashib  u  yerda  qabilalar 

madaniyatini 

yo`qotmasdan 

o`zlarining 

madaniyatlari 

mavjud 


bo`lgan 

madaniyatga  qo`shib  bordilar.  Poleolit  davrining  minginchi  yillarida  va  Neolid 

davrida  ham  bir  madaniyat  boshqa  madaniyat  bilan  almashinib,  o`zining  azaliy 

hususiyatlarini  yo`qotmangan  edi.  Ya`ni  birinchi  ko`chmanchilar  kelgan  yerlarni 

madaniyat  bilan  yaponiya  orollarida  madanyat  o`hshash  edi.  Yaponiya  orollarida 

asta  sekin  keramika  o`ymakorligi  madaniyati  vujudga  kela  boshladi.  Fanda  u 

DZYOMAN (arqonli naqsh) nomi bilan ataladi. Miloddan avvalgi IV – III asrlarda 

KYU SHU orolining shimoliga va Honshyu orolining janubi g`arbiga korea yarim 

orolidan  PROTO  yapon  qabilalar  ko`cha  boshladi.  Ular  o`zlari  bilan  uy 

hayvonlarini guruch hamda qurg`oshin hamda bronza yasash sirlarini olib keldilar.  

      Miloddan  avvalgi  III  asrda  yaponiya  orollarida  Yangi  Bronza  madaniyati 

tarqala  boshladi.  (yayoy  madaniyati)  bu  davrda  marosimlar  uchun  boronzadan 

qilingan  qilich  va  o`qlar,  10  tadan  yasalgan  oyna  va  qo`ng`iroqlar  tayyorlana 

boshladi.  

      Yapon tilini paydo bo`lishida xitoy – tibet tillarining ta`siri . 

      Qadimgi  xitoy  dunyodagi  eng  qadimgi  sivilizatsiyalaridan  hisoblanadi.  U 

dunyodagi barcha xalqlar madaniyatiga hususan Evropa, Osiyo, Hindiston va h.z. 

kuchli  ta`sir  ko`rsatgan.  Sharqda  yaponiya  va  koreaga  ta`siri  behisob.  Tarixda 

yapon tili filologiyasi xitoy yozuvining juda katta ta`siri asosida paydo bo`lganligi 

ta`kidlanadi.  Aniqlanishicha,  xitoy  irogliflari  yaponiyada  tarqalgungacha 




 

yaponiyada  koreaning  o`z  yozuvi  bo`lmagan.  Yaponiyada  yozuvning  paydo 



bo`lishi  V  asrning  boshlariga  borib  taqaladi.  Buni  arheologik qazilma  (Funayama 

qo`rg`onida topilgan yozuv asoslaydi. Kumomoto prefekturasida topilgan. Kyu syu 

oroli)  ―kimki  ushbu  hanjarni  olib  yursa  unga  uzoq  umr,  ko`p  farzand  va  ko`p 

nabiralar  in`om  etiladi‖  deb  yozilgan.  Aytilishicha  o`sha  zamonlarda  o`yib 

yozilgan  yozuvi  bor  narsaning  qandaydir  ilohiy  kuchi  mavjud  deb  ishonilgan. 

Keyinchalik  bunday  qarash  umuman  matnga  yozuvga  nisbatan  mavjud  bo`lgan. 

Yozuv  birinchi  bor  shox  saroyidagi  zodagonlar  orasida  tarqalagan.  Soliq  hisob  – 

kitobi xitoy tilida olib borilgan. Yaponiyaning eng qadimgi yozma yodgorliklarida 

ta`kidlanishicha,  yapon  tiliga  xitoy  irogliflarini  kirib  kelishi  VII  asrda  tugatiladi. 

Taqqoslab  ko`raylik:  eng  qadimgi  xitoy  yozma  yodgorliklarida  ko`rsatilishicha, 

xitoy  irogliflariga  asoslangan  yozuv  eramizdan  oldingi  ming  yilliklarda  paydo 

bo`lgan. Iroglif – bu shunday belgiki bu tovushni emas balki bir nechta tovushninig 

birligini  va  ushbu  tovushlar  birligida  hosil  bo`ladigan  ma`noni  anglatadi.  Xitoy 

irogliflarining harakteristikasi quyidagicha: 

A. o`zining grafik shakli mavjud. 

B.  aniq  talaffuzga  (tovushga)  ega,  ya`ni  qaysi  yozuvda  u  yoki  bu  iroglif 

qullanishiga qarab unga talaffuz beriladi.  

C. ma`noga ega ya`ni u yoki bu talaffuz orqali belgiga ma`no beriladi. 

      Xitoy irogliflari xitoyda bir talaffuz ya`ni bir o`qilishiga ega. Koreada ham bir 

o`qilishga  ega.  Yaponiyda  esa  ikki  yoki  undan  ortiq  o`qilishiga  ega.    Iroglif 

o`qilishi turli mamlakatlar yozuvida turli xil lekin leksik ma`nosi ko`pincha bir xil 

masalan: 

 

Xo



 (xitoy tilida)  

Xwa (korea tilida) 

Xi,ka (yapon tilida) 

      Xitoy  belgilarini  yapon  yozuviga  o`zlashtirish  yapon  matnlarini  fiksaksiya 

qilish  uchun  qilingan  va  bu  belgilarni  o`zlashtirish  o`z  matnlarga  moslashtirib 

o`zlashtirilgan.  

      Xitoy  irogliflari  ko`r-ko`rona  emas,  balki  ular  yapon  fonetikasini  Grammatik 

qurilishini belgida  aks  ettirishi  uchun  hizmat  qilishi kerak  edi.  Yapon  yozuvining 



 

paydo  bo`lishi  ikki  prinsipning  qarama-qarshi  turishi  bilan  harakterlanadi.  Bu 



ideografik  va  fonetik  prinsiplaridir.  Bir  qator  irogliflarning  grafik  qisqartilrilishi 

asosida  yapon  fonetik  bo`g`inli  alifbo  ya`ni  ―kani‖  paydo  bo`ldi.  Arheologik 

qazilmalariga  qaraganda  kani  VI  asr  ohirlarida  paydo  bo`lgan.  Arheologlar 

g`ishtda  ―  katakana‖  da  yozilgan  belgilarni  aniqlashdi.  Xitoy  yozuvlarining 

yaponiyaga tarqalishi kanfutsi ta`limoti bilan bog`liq. (VI asrlarda tarqalgan hamda 

V asrda buddizm ham tarqalganligi haqida ma`lumotlar mavjud.  

      Buddizm  o`zi  bilan  o`z  madaniyatini  ham  olib  keldi.  Uning  ta`siri  ―litra‖ 

arhetekturasiga ham ta`sir o`tkazdi. Ikki asr mobaynida (IX – X asrlar) yaponiyda 

sanskritni o`rganish davom etdi. Va ayniqsa uning fonetikasi va bu yapon alfaviti 

(五十音ごじゅうおん)

go‘jyuo‘n  deb  aytishadi.   

五十音


 

 

Harflari 



joylashishiga o`z ta`sirini ko`rsatdi, bu tartib ikkinchi tilning klassifikatsiyasini aks 

ettiradi.  Yaponiyada  xitoy  irogliflarida  ko`p  asrlar  mobaynida  yaponiyada  o`z 

irogliflari  ixtiro  qilinishiga  olib  keldi.  Yaponlar  o`zi  yaratgan  irogliflar  

kokuji


(国字こくじ)

 

 



ular  yuzdan  ortiqroq.  Bu  irogliflar  xitoy  irogliflarining 

grafikasidan  olingan,  xitoy  irogliflarini  o`zlashtirish  yapon  tiliga  ham  katta  ta`sir 

o`tkazdi.  Irogliflar  bilan  birga  xitoy  tilining  so`zlari  ilsizmorfemalar  yapon  tilida 

talaffuz  me`yorlariga  asoslangan,  o`qilishini  noqulayligini  o`zgartirish  va  h.z. 

bunday  xitoy  leksik  elementlardan  yaponlar  yangi  so`zlarni  yasashni  boshladilar. 

Xitoy leksik yoki marfinik elementlaridan yapon tiliga kirib keldi. Bunday so`zlar  

o‘n  (



)  deb,  ataladi.  Va  bir  nechta  o‘n    lardan  tashkil  topgan  so`zlar 



kango

(漢語)


  deb  ataladi.  Va  ular  xitoy  tili  o`zlashtirmalari  yoki  yaponlarning 

o`zlarining  irogliflarining  birligidan  tashkil  topganini  ahamiyati  yo`q.  zamonaviy 

yapon  tilida  kango  yapon  tili  leksikasining  yarmini  tashkil  etadi.  Yaponiya  tarixi 

haqidagi  ma`lumotlarni biz xitoy  manbalardan  topishimiz  mumkin. Ular quyidagi 

xitoy manbalarda  uchraydi. Eng erta materiallar tsyan – Han – shu. Bu davrda eng 

birinchi  yaponiya  haqidagi  eslatma  aytib  o`tilgan.  Bu  eslatma  eramizdan  avvalgi 

birinchi  asrdagi  yaponiyaga  ta`luqli.  Ba`zi  bir  ma`lumotlar  shuningdek  Hou-Han-

shu ikkinchi Han davrining tarixida o`z aksini topgan. Bu eslatma yaponiyaning I 

va II asrlarga ta`luqlidir.  



 

      Uchinchi  xitoy  manbaasi  bu  Veychji.  Bu  Vey  qirolligi  tarixi  haqidadir.  Bu 



tarixda alohida ―Vajen‖ yaponiyaliklar haqida alohida bob mavjud. Bu yaponiyani 

eng to`liq  tasvirlagan xitoy manbaasidir va u eng ishonchliligi bilan  ajralib turadi.  

      Keyingisi Sun-shu xitoydagi V asrda mavjud bo`lgan Sun qirolligi tarixi. ―Sun 

qirolligi tarixi‖ yaponiyaning V asri haqidagi eslatmalarini o`z ichiga oladi. Mana 

shunday  yo`l  bilan  xitoy  manbalari  yaponiyaning  I  asridan  to  bizning 

davrimizgacha ma`lumot beradi.   

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 




 




Download 288 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish