spektakllari raqs sahnalari va matnlardan tuzilgan. Senariyda berilgan sujetlar
asosida yetakchi aktyorlar o‘zlari uchun matnlar yozardilar va improvizatsiya
14
jarayonida ko‘p hollarda o‘zgartirar edilar. XVII asrning oxirlarida pardali pyesalar
yozildi, professional dramaturglar paydo bo‘ldi. Odatda dramaturgalar muayyan
teatrlar uchun pyesalar yozishar edi. Truppaning yetakchi aktyor va rahbari bosh
dramaturgni yangi reja berishda sahnadagi asosiy sujetlarni o‘zi yozdi, qolganlarini
uning assitentlari, kichik dramaturglar yozishdi. Kabuki teatrining dramaturgiyasi
Noo teatridagi Kabuki pyesasining va boshqa teatrlardan, sahnalardan o‘zlashtirib
o‘zlariga moslashtirdilar. Kabuki teatrining yokyoku dramasi asosida matsubame-
mono va notori-mono nomlari paydo bo‘ldi. Kyogenga ishlov berishdi va kyogen
shaklidagi yangi pyesalar tashkil qilindi. Kabuki teatrini ommalashtirish orqali
dzyoruri dramaturgiyasi hosil bo‘ldi. Dzyoruri pyesasini qayta ishlashda bir qismi
gapiruvchi-gidayu, boshqa qismi aktyorga topshiriladi. Bunday pyesalar maruxon
kabuki nomini oldi. Kabuki va dzyoruri teatrining yirik dramaturgi Tikamatsu
Mondzaemo bo‘lgan. Kabuki teatrining atoqli dramaturgalari Namiki Syodzo,
Namiki Gohei, Sakurada Dziske. Ular zamonaviy shahar hayotini aks ettiruvchi
o‘ziga xos maishiy dramalar yozishdi. Keyinroq esa ishqiy poeziya elementlarini
rivojlantiruvchi groteska (mubolag‘ali hajviy tarzda yozilgan hayotiy asar)lar
paydo bo‘ldi. Bu yo‘nalishning eng yirik dramaturgi Tsuruya Namboku IV (XVIII
asr o‘rtalari XIX asr boshlari). Uning ―Tokaydo yotsuya kaidan‖ pyesasi
zamonaviy yapon teatri repertuarlarida saqlanadi. Kabuki dramatrurgiyasining
klassigi Kavatake Mokuami hisoblanadi. Uning ijodida feodalizmning
parchalanish davri va Yaponiyada kapitalizmning rivojlana boshlashi aks etadi (
―Bentenkodzo‖, ―Kotiyama Sosyun‖, ―Sannin kitisa‖ pyesalari). Mokuami tarixiy
realistic pyesa katsureki-mono va zamonaviy pyesa dzangiri-monolarni yozdi. XIX
asr oxiri XX asr boshlarida sinkabuki pyesasi paydo bo‘la boshladi, zamonaviy
yevropa drama shakllariga o‘xshash. Tarixiy va maishiy pyesalardan Okamoto
Kido ―Syudzendzi monogatari‖, ―Toribeyama sindzyu‖, ―Bante Osarayasiki‖ va
tarixiy pyesa Mayama Seyka ―Yoritomono si‖, ―Genroku Tyusingura‖ va
boshqalar mashxurlikka erishdilar.
Zamonaviy yapon dramaturgiyasida yokyoku va kyogen janrlari saqlanib
qolgan. Noo tatri repertuarida 250 ta kyogen bo‘lgan, asosiy voqealar guruhlarga
ajratilgan: sintoistik xudolar haqida, yirik feodallar, xizmatkorlar, kuyovlar,
monaxlar va boshqalar haqida pyesalar. Kyogen va boshqa pyesalar orasida –
15
―Fukuno kami‖, ―Utsubodzaru‖, ―Suo otosi‖, ―Midzukake muko‖ lar mashxur.
Zamonaviy yapon teatrida yangi kyogen tashkil qilishga urinish;lar bo‘lgan, lekin
bu pyesalar teatr repertuarlariga chiqmagan. Ikkinchi jahon urushidan keyin
kyogen janri rivojlanishga erishdi. 60-yillarda kyogen spektakllari Noo teatri
spektakllaridan mustaqil ravishda uyushtirildi.
Do'stlaringiz bilan baham: