O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

 

1 2 . 5 .   Kir  yuvis h  vo s ita la ri  

 

Bu  tovarlarga  xo„jalik  sovuni  va  sintetik  kir  yuvish  vositalari  kiradi. 

Xo„jalik  sovuni  respublikamizning  Andijon,  Kattaqo„rg„on,  Kogon, Farg„ona va 

Qo„qon  yog„-moy  kombinatlari  hamda  Denov  sovun  zavodida  ishlab 

chiqarilmoqda.  Sintetik  kir  yuvish  vositalari  Namangan  kimyo  zavodi  va 

Toshkent yog„-moy kombinatida ishlab chiqarilyapti. 

Xo„jalik  sovunlari  tarkibida  odatda  60%  yoki  72%  yog„  kislotalari 

bo„ladi.  Bu  sovunlar  organik  moddalardan  olinganligi  sababli  yuvindilari 

mikroblar  ta‟sirida  parchalanib,  tashqi  muhitni  ifloslamaydi.  Ular  ozuqabop 

xomashyodan  tayyorlanib  tarkibidagi  natriy  suvda  ishqor  hosil  qilganligi  uchun 

tabiiy  ipak,  jun  va  lavsandan  tikilgan  kiyimlarga  salbiy  ta‟sir  ko„rsatadi.  Bundan 

tashqari,  suvdagi  kalsiy  va  magniy  karbonatlari  bilan  yopishqoq  tuz  hosil 

bo„lmasligi  uchun  kir  yuvishda  suvni  natriy  karbonati  (soda)  bilan  yumshatishni 

talab qiladi. 

Sintetik  kir  yuvish  vositalari  (SKYUV)  ishlatilishi  bo„yicha  uch  guruhga 

bo„linadi: 

1.

 

Paxta  va  zig„ir  gazlamalaridan  tikilgan  kiyimlarni  yuvish  uchun 

ishlatiladigan. 

Tarkibi 

kirni 

kiyimdan 

ajrata 

oladigan 

alkilarilsulfonat 

CH

3

(CH

2

)nCHOSO

3

Na  (20%),  yog„li  kirlarni  parchalay  oladigan  natriy 

tripolifosfati  Na

5

P

3

O

10

  (40%),  suv  tarkibidagi  kalsiy  va  magniy  karbonatlarini 

eriydigan  choy  sodasiga  NaHCO

3

  aylantirib, uni yumshatuvchi kir yuvish sodasi 

NaCO

3

 (25%) va oqartiruvchi  natriy  perboratidan (15%) iborat. 

2.

 

Ipak  va  jun  gazlamalari  uchun  qo„llanadigan.  Tarkibi  kirni  kiyimdan 

ajrata  oladigan  alkilsulfat  ROSO

3

Na  (33%),  suvni  ishqor  hosil  qilmay 

---

225 

 

yumshatadigan  natriy  sulfati  Na

2

SO

4

  (50%),  qolgani  kirni  kiyimga  qayta 

yopishishiga  to„sqinlik qiluvchi  karboksimetilselluloza  va alkilolamiddan  iborat. 

3.

 

Universal. 

Tarkibida 

20% 

 

natriy 

alkilbenzolsulfonati 

C

8

H

17

C

6

H

3

SO

3

Na,  40%  natriy  tripolifosfati,  25%  natriy  sulfati,  biroz  karboksil 

metilselluloza  va  boshqa  moddalar  bo„ladi.  Sintetik  gazlamalarda  hosil 

bo„ladigan  statik  elektr  zaryadlarini  yo„qotish  va  avtomatik  kir  yuvish 

mashinalari  uchun ko„pikni kamaylirishda  kerakli  moddalar qo„shilishi  mumkin.