O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti


 6 . 2 .   T o ‗qima c hilik   to la la rining   ta s nifi



Download 2,17 Mb.
Pdf ko'rish
bet221/416
Sana02.01.2022
Hajmi2,17 Mb.
#309226
1   ...   217   218   219   220   221   222   223   224   ...   416
Bog'liq
Tovarshunoslik. O‘quv qo‘llanma

1 6 . 2 .   T o ‗qima c hilik   to la la rining   ta s nifi   

va   a s s o rtime nti  

Kelib  chiqishi  bo„yicha  tolalar  ikki  sinfga  bo„linadi: 



tabiiy  va  kimyoviy. 

Ular  o„z  navbatida  bir  necha  sifat  ko„rsatkichlari  bo„yicha  kichik  sinf  va 

guruhlardan  iborat. 

Tabiiy  tolalar 

kimyoviy  tarkibi  bo„yicha  ikki  kichik  sinfga  ajratiladi: 

organik  va noorganik. 

Noorganik tolalarga

 

asbest tolasi kiradi. 



Organik  tolalar 

o„simlik  va  hayvonlardan  olinadi.  O„simlik  tolalarining 

asosiy  moddasi  sellulozadan,  hayvon tolalarniki esa oqsil moddalar (keratin yoki 

febroin)dan  iborat.  O„simlik  tolalari  ularning  turli  qismlari  (urug„i,  po„stlog„i, 

tomiri,  tanasi,  mevasi)dan,  hayvon  tolalari  esa  ularning  junlari  va  tolalari  (ipak 

qurti)dan olinadi. 

O„simlikdan  olinadigan  tolalarga  paxta,  zig„ir,  kanop,  kanoptola,  kendr, 

jut kabi tolalar  kiradi. 

Paxta  xom  ashyosi  -  bu  chigitni  paxtasi  bilan  birgalikdagi  ko„rinishi; 

paxta  tolasi  -  bu  birinchi  ishlov  berish  jarayonida  chigitdan  ajratilganidir.  Paxta 

tolasining  tarkibi  sellulozadan  iborat,  ishqor  eritmalari  ta‟siriga  chidamli  va 

kislotalar  ta‟siriga  chidamsiz.  Oksidlovchi  moddalar  sellulozaga  yemiruvchi 

sifatida  ta‟sir  etadi.  Tolaning  tarkibi  sellulozadan  tashqari,  pektin,  yog„  mumi, 

azot,  mineral  va  boshqa  moddalardan  tuzilgan.  Hozirgi  kunda  tolasining 

texnologik  xususiyatlari  bo„yicha  bir-biridan  farq  qiladigan  50  ga  yaqin  paxta 

navlari  mavjud.  Paxta  tolasining  uzunligi  1  dan  55  mm.  gacha  bo„lishi  mumkin. 

Shulardan  uzunligi  20  mm.  dan  kam  bo„lgan  tolalar  yigirish  uchun  yaroqsiz 

hisoblanadi.  Shuning  uchun  paxta  tolasi  uzunligi  bo„yicha  kalta  (20-27  mm), 

o„rta  (28-34  mm)  va  uzuntolali  (35-55 mm) guruhlarga bo„linadi. Tolalar qancha 

uzun  bo„lsa,  ular  shuncha  ingichkadir.  Ingichka  tolali  paxta  eng  kichik 

qalinlikka  ega  (20  mkm),  o„rta  (23mkm),  qalinroq  va  kalta  tolali  paxta  (23mkm. 



274 

 

dan  ortiq)  eng  qalin  bo„ladi.  Paxta  tolasining  nisbiy  uzilish  yuki  17-37  sN/teks, 



uzilishdagi  cho„zilishi  6-9%

 

va gigroskopligi  8-12% ga teng. 

Paxta  tolasi  quyidagi  xususiyatlari  bilan  tavsiflanadi:  uzilishdagi 

mustahkamligi,  uzilish  kuchlanishi,  cho„ziluvchanligi.  gigroskopikligi,  yuqori 

haroratga 

chidamliligi, 

kimyoviy 

va 


biologik 

barqarorligi. 

Bu 

sifat 


ko„rsatkichlari  paxtadan  tayyorlangan  buyumlarning  iste‟mol  xususiyatlariga  har 

xil  ta‟sir etadi. 



Zig‗ir

  tabiiy  tolalar  ichida  paxtadan  so„ng  ikkinchi  o„rinda  turadi.  Tolasi 

texnik  (kompleks)  tola  bo„lib,  pektin  moddasi  bilan  yelimlangan  elementar 

tolalar  bog„lamidan  tuzilgan.  Ularning  uzunligi  4-70  mm.  gacha  yetadi,  qalinligi 

15-17  mkm.  ga  teng.  Kompleks  (texnik)  tolalar  uzunligi  zig„ir  tanasining 

uzunligi  blian  teng  (170-250  mm)  bo„lishi  mumkin.  Tolalarning  uzilish  yuki 

paxta  tolasinikiga  nisbatan  yuqori  33-40  sN/teks,  uzilishdagi  cho„zilishi  2-3%, 

gigroskopligi  12%ga  teng.  Zig„ir  tolalarining  gigroskopligi  yuqori  bo„lganligi 

sababli  (maksimal  30-35%),  ulardan  tayyorlangan  buyumlar  yuqori  gigiyenik 

uisusiyatlarga  ega.  Zig„ir  tolalari  ko„proq  ichki  kiyimlar  uchun,  yozgi 

kostyumbop va ko„ylakbop gazlamalar  olishda foydalaniladi. 


Download 2,17 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   217   218   219   220   221   222   223   224   ...   416




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish