O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

10.2. Rejalarni bajarish bo„yicha tavsiyalar ishlab chiqish 
Rejalashtirish jarayonining muhim jihati rejadagi tadbirlarni bajarish bo„yicha 
takliflar  va  metodlar  ishla  chiqish  hisoblanadi.  Hozirgi  vaqtda  maxsus  qo„llanma 
tayyorlash  tobora  keng  tarqalmoqda.  Bu  qo„llanmadan  rejani  amalga  oshirish 
metodikasit va ketma-ketligi bo„yicha yo„riqnoma sifatida foydalanishadi.  
Umuman  turizmni  rivojlantirish  dasturining  o„z  vaqtida  va  etarlicha 
bajarilishini  ta‟minlash  maqsadida  quyidagi  asosiy  ko„rsatkichlarni  muntazam 

---

 
135 
ravishda  nazorat  qilib  borish  kerak:  rivojlanish  sur‟atlari,  marketing  omillari, 
iqtisodiy, ekologik va ijtimoiy-madaniy ta‟sirlar, institutsion omillar.  
Rejalarni  amalga  oshirish  bo„yicha  tavsiyalar  birinchi  bosqichda  yerdan 
foydalanish  va  turistik  rayonlarni  zonalashtirishga  taalluqli  bo„lishi  kerak.  Har  bir 
shunday  zona  uchun  turizmning  maqsadga  muvofiq  turlari,  shuningdek,  eng 
jozibador  diqqatga  sazovor  joylar,  ob‟ektlar  va  xizmatlar,  tegishli  infrastruktura 
asoslab  beriladi.  Tavsiyalarda  korxonalar  va  xususiy  sektorga  ularning  turizmni 
rivojlantirishdagi  ishtirokni  rag„batlantirish  uchun  imtiyozlar  ajratish  ham  nazarda 
tutilishi mumkin.  
Rejalashtirishning  mahalliy  bosqichida  (turistik  rayonlashtirishni  hisobga 
olgan  holda)  faoliyatning  har  xil  turlari  uchun  hududlar  belgilanadi,  ularning    har 
biri bo„yicha yerdan foydalanish me‟yorlari ko„rsatiladi.  
Mintaqa  yoki  zonaning  rivojlanganligiga  qarab  sertifikatsiya  tizimini  joriy 
qilish 
lozim. 
Masalan, 
mehmonxonalarga 
«yulduzchali»  toifa  asosida 
sertifikatsiyalar  berish.  Bu  mehmonxona  sifatining  darajasi  haqida  axborot  olishga 
imkon  beradi.  Bundan  turistik  opreatorlar  taklif  qilish,  turistlar  esa  –  joylashish 
uchun  eng  qulay  joyni  tanlashda  foydalanishlari  mumkin.  Boshqa  tomondan, 
sertifikatsiya  mehmonxonalarnin  toifasini  yuqoriroq  darajaga  chiqarish  uchun 
harakat qilishlarga ko„maklashadi. 
Shunga  o„xshash  tavsiyalarni  restoranlar,  gigiena,  sanitariya,  qulaylikning 
zarur  darajasini  ta‟minlaydigan  xizmat  turlari  uchun    ham  qo„llash  mumkin.  
Seysmik  jihatdan  xatar  kattaroq  bo„lgan  rayonlarda  kuchaytirilgan  qurilish 
me‟yorlarini tavsiya qilish zarur.  
Rejalarga  beriladigan  tavsiyalar  ularning  ko„rib  chiqilishi  va  amalga 
oshirilishi, rejalashtirilayotgan tadbirlarni amalga oshiradigan korxonalarga nisbatan 
litsenziyalash va nazort qilishning rasmiyligi tartibiga ega bo„lishi kerak.  
Turizmni  ekologik  rivojlantirish,  unga  mahalliy  aholi  va  turistlarning 
munosabati  bo„yicha  tavsiyalar  tegishli  qurilish  standartlari  va  turistik  ob‟ektlarni 
loyihalashtirish  bo„yicha  direktiv  hujjatlarga  asoslanishi  zarur.  Masalan,  qurilish 
me‟yorlari  va  direktivalari  quyidagi  talablarni  nazarda  tutishi  kerak:  qurilish 

---

 
136 
zichligi,  binolarning  balandligi,  binolarning  qirg„oqbo„yidan  uzoqligi,  uchastkalar 
va  boshqa  binolarning  chegaraliri,  yer  osti  kommunikatsiyalarini  joylashtirish 
me‟yorlari  va  h.k.  Mahalliy  darajada  standartlarga  amal  qilishni  ta‟minlash 
markaziy va mintaqaviy organlarning bevosita majburiyati hisoblanadi.  
Tavsiyalar  shuningdek  qurilish  maydonchalari,  me‟morchilik  loyihalari, 
landshaftni  obodonlashtirish  bo„yicha  takliflarni  o„z  ichiga  olgan  bo„lishi  lozim. 
Ular  shuningdek  quyidagi  omillarni  ham  hisobga  olishi  kerak:  eroziya,  ko„chib 
tushishlar,  suv  bosishi  bilan  bog„liq  ekologik  tavakkalarni  bartaraf  etish;  turli 
inshootlarning  uyg„un  bo„lishini  ta‟minlash;  binolar  va  ochiq  maydonlardan 
ko„rinadigan xushmanzara ko„rinishlarni saqlab qolish.  
Qurilish uchastkalarini rejalashtirish bo„yicha metodik tavsiyalar hali loyihalar 
ishlab chiqilgunicha bo„lgan bosqichda loyihachilarning e‟tiboriga ahavola qilinish 
kerak.  Bu  loyiha  o„lchamlarini  oldindan  bilish  va  hisobga  olishga  xizmat  qiladi. 
Turizmni  rivojlantirish  uchun  quyidagi  boshqa  tabirlar  va  tavsiyalar  ham  ishlab 
chiqiladi: turizm sohasi uchun xodimlarni kasbiy tayyorlash bo„yicha; turistlarning 
ovqatlanishi  uchun  asosan  mahalliy  oziq-ovqat  mahsulotlaridan  foydalanishni 
nazarda  tutuvchi  iqtisodiy  dasturlar  bo„yicha;  ekologik,  atrof-muhitni  va  tarixiy 
obidalarni saqlash borasidagi bilimlarni oshirish bo„yicha va boshqalar.  
Shuningdek  tavsiyalar  xavfsiz  faoliyat  ko„rsatish  va  turistlarning  sog„lig„ini 
saqlash,  yo„ldagi  rasmiyatchiliklardan o„tish  tartibi  (mamlakatga kirish va bojxona 
rasmiylashtirishlari) to„g„risidagi holatlarni ham o„z ichiga olgan bo„lishi kerak.