Moliyaviy rejalashtirish.
Bu biznes-reja ishlab chiqishning eng muhim va
murakkab bosqichidir. U, ayniqsa kreditorlar va invstorlar uchun alohida qiziqish
uyg„otadi,
chunki
o„zidan
oldingi
barcha
bosqichlarning
natijalarini
umumlashtiradi, turistik biznes korxonasining investitsiyalar va kreditlardagi
33
umumiy
ehtiyojini
asoslab
beradi,
tadbirkorlik
loyihasining
iqtisodiy
samaradorligini belgilab beradi.
Moliyaviy reja uchta asosiy bo„limni o„z ichiga oladi:
daromadlar va xarajatlar (kirim va chiqim);
pul tushumlari va to„lovlar (kassa byudjeti yoki naqd pullarning harakati);
balans (aktivlar va passivlar).
Daromadlar va xarajatlar rejasiga qo„shimcha ravishda investorlar odatda
zararsizlik nuqtasi
hisob-kitobini talab qilishadi. Bu turistik mahsulotni to„la
o„tkazishdan olingan umumiy daromadlar uni ishlab chiqarish, ilgari surish va
realizatsiya qilish bilan bog„liq xarajatlarni qoplab ketadigan vaziyatni baholashga
imkon beradi. Ya‟nikim, bu ko„rsatkich firmaning xarajatlari uning daromadlari
hisobiga qoplanib ketishi uchun sotilishi shart bo„lgan mahsulot birligi (turlar,
yo„llanmalar)ning miqdorini aks ettiradi.
Zararsizlik nuqtasini hisoblab chiqarish uchun quyidagi formula qo„llaniladi:
,
З
Ц
З
К
пер
р
пост
(2.1.)
bu yerda S – zararsizlikka (zararsizlik nuqtasi) erishish mumkin bo„lishi uchun
ishlab chiqilgan tovarlar (turlar (sayr), xizmatlar, yo„llanmalar) soni;
X
doimiy
– vaqtning tahlil qilinayotgan davri (ko„pincha yil) davomida turistik
mahsulotning butun hajmini ishlab chiqarish, ilgari surish va sotish uchun zarur
bo„lgan doimiy xarajatlarning umumiy summasi;
X
o„zg
– turistik mahsulot birligini tayyorlash, ilgari surish va realizatsiya ilish
uchun zarur bo„lgan o„zgaruvchan xarajatlar summasi;
N
r
– turistik mahsulot birligini realizatsiya qilish narxi.
Doimiy xarajatlar (X
doimiy
) o„z ichiga quyidagilarni oladi:
taraflar tashkilotlarining turistik mahsulot ishlab chiqarishda xizmat
ko„rsatishga bo„lgan huquqni sotib olishga ketgan sarflari (turistlarni joylashtirish
va ovqatlantirish, transport, ekskursiya, tibbiy, viza va boshqa xizmat ko„rsatish
turlari);
34
bevosita turistik mahsulot ishlab chiqarish bilan bog„liq xarajatlar (binolar
va texnik vositalarni ijaraga olish, bank krediti va investitsiyalarni qaytarshi, ular
bo„yicha foizlar to„lash, amortizatsiya qaytarmalari, kommunal xizmatlarga ketgan
xarajatlarni to„lash);
korxonaning nakladnoy sarflari.
o„zgaruvchan xarajatlarga (X
o„zg
) – quyidagilar kiradi:
turistik mahsulotni ilgari surish va sotish bilan bog„liq tijorat xarajatlari;
turistik mahsulotni o„tkazishni rag„batlantrish bo„yicha tadbirlarga ketgan
sarflar;
o„tkazish bilan bog„liq xizmat safari (komandirovka) xarajatlari.
Zararsiz ishlashni ta‟minlaydigan ishlab chiqarish hajmini hisoblab chiqishda
biznes-rejada ko„rsatilgan bashorat qiluvchi ko„rsatkichlarga tayanish zarur.
Agar realizatsiya qilish mo„ljallanayotgan turistik mahsulotning bozor narxi
unga ketgan barcha xarajatlarni qoplamaydigan bo„lsa, u holda uning tannarxini
pasaytirish yoki barqaror talabga ega boshqa mahsulot (xizmat)ni taklif qilib uni
chiqarishdan voz kechish kerak.
Ishlab chiqarishning zararsizligi, turistik mahsulotni ilgari surish va
realizatsiya qilish – dinamik kattalikdir.
11.
Investitsion rejalashtirish.
Firmaning faoliyatini amalga oshirish yoki u
taklif qilayotgan turistik tovarlar va xizmatlar uchun moliyaviy yordam olish zarur
bo„lganda ishlab chiqiladi.
Umuman olganda biznes-reja – ish hujjati bo„lib, qo„yilgan vazifalar va real
moliyaviy imkoniyatlarning muvofiqligi uning strategik xususiyati hisoblanadi.
Batafsil ishlab chiqilgan biznes-reja sheriklar va
loyihachilar
bilan muzokaralar
jarayonida keng qo„llaniladigan biznes taklif uchun asos bo„lib xizmat qiladi. U
firmaning shtatlariga malakali mutaxassislarni tanlab olish, shuningdek ishonchli
investorlar va kreditorlarni jalb qilish uchun muhim rol o„ynaydi.
35
Do'stlaringiz bilan baham: |