O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti


  Firmani  uzoq  muddatli  va  strategik  rejalashtirishning  mohiyati



Download 1,48 Mb.
Pdf ko'rish
bet96/138
Sana01.01.2022
Hajmi1,48 Mb.
#302462
1   ...   92   93   94   95   96   97   98   99   ...   138
Bog'liq
turizmni rejalashtirish

11.2.  Firmani  uzoq  muddatli  va  strategik  rejalashtirishning  mohiyati, 
bosqichlari va ko„rsatkichlari 
Turistik  firmaning  tadbirkorlik  reasi  doimiy  amal  qiluvchi  hujjat  bo„lib,  uni 
amalga oshirish jarayonida yuzaga kelgan ob‟ektiv sharoitlardan kelib chiqib, unga 
tuzatishlar kiritilish mumkin. Rejalarni bajarish muddatlari yarim yil, bir yil, 3-5 yil 
va undan ko„proqni tashkil qiladi. Yillik rejani oylar bo„yicha va choraklar bo„yicha 
rejalashtirish tavsiya qilinadi.  
Turistik firmaning yuridik maqomi, faoliyatining xususiyati, xizmatlar, mehnat 
bozorining  holati,  davlat  tomonidan  yordam  mavjudligi  va  uning  hajmidan  kelib 
chiqib,  turistik  firmani  rejalashtirishning strategik  kontseptsiyasi  iqtisodiy,  firmaga 
oid va ijtimoiy maqsadlarni o„z ichiga olishi kerak. Rejalashtirilayotgan natijalarga 
erishish  uchta  asosiy  omillar  bilan  belgilanadi:  tanlangan  strategiya,  tashkiliy 
struktura va uning faoliyat ko„rsatishining usullari. 
Strategiya 
–  maqsadlarga  erishish  vositasi,  eng  ko„p  foyda  olish  uchun 
resurslardan qanday foydalanish zarurligi kontseptsiyasidir. U operativ maqsadlar – 
ishlab chiqarish operatsiyalarini joriy rejalashtirish, narxlarni shakllantirish, reklama 
loyihalarini,  tadqiqot  ishlarini  amalga  oshirishni  ham  nazarda  tutadi.  Strategiya 
moslashuvchanlik elementlarini ham o„z ichiga olishi kerak, ya‟ni mahsulot eskirsa, 
texnologiyalar  o„zgarsa,  ijtimoiy  va  huquqiy  cheklashlar  yuzaga  kelsa,  firma  bu 
o„zgarishlarga  tezkor  va  ianiq  aks-ta‟sir  ko„rsatishi  va  mahsulotning 
nomenklaturasini  takomillashtirish,  mahsulot  o„tkazish  bozorlarini  o„zgartirish, 
xizmatlarning sifatini yaxshilash bo„yicha choralar ko„rishi shart.  
Firma  oldiga  qo„yilgan  strategik  maqsadlarga  erishish  bozor,  ma‟muriy  va 
tezkor muammolarni hal qilishni talab etadi.  
Bozorga  oid  muammolar
  –  ishlab  chiqarilish  lozim  bo„lgan  tovarlar  va 
xizmatlarni, shuningdek, bu turistik mahsulotni sotish mumkin bo„lgan bozorlar va 
iste‟molchilarni  tanlashdir. 
Ma’muriy 
muammolarga  quyidagilarni  kiritishadi: 
firmani  tashkil  qilish,  rahbarlar o„rtasida  vakolatlar  va  javobgarliklarni taqsimlash, 
ishlarning  hajmi  va  ketma-ketligini  belgilash,  axborot  oqimlari  va  hisobotlarni 


 
145 
belgilash. 
Tezkor  muammolar
  –  ishlab  chiqarish  operatsiyalarini  rejalashtirish, 
narxlarni shakllantirish, reklama operatsiyalari, tadqiqot ishlaridir.  
Strategiyanig  moslashuvchanligi  firmanig  tashkiliy  tuzilishiga  katta  talablar 
qo„yadi. Unga ko„ra firmaning tuzilishing o„zgarayotgan holatga qarab moslashtirib 
borish  kerak.  Turistik  firmalarning  tashkiliy  tuzilishi  ishlab  chiqarishning  tezkor 
moslashuvini ta‟minlashi kerak. Bunday o„zagirshlar talabning pasayib ketishi yoki 
raqobatchilarning  harakati  tufayli,  narxlarning  tushib  ketishi,  firmanig  bozordagi 
ulushi  kamayib  ketishi,  yangi  turdagi  qandaydir  mahsulotning  misli  ko„rilmagan 
muvaffaqiyat qozonishi kabilar sababli yuzaga kelishi mumkin.  
Turizmdagi strategik kontseptsiyaning eng samarali tadbirlarida biri hujumkor 
taktika  o„tkazish  va  resurslarni  tejash  choralari  bilan  birga  quyidagilarni  amalga 
oshirish  hisoblanadi:  faol  marketing,  yangi  bozorlarni  o„rganish  va  o„zlashtirish, 
turistik 
mahsulotlarni 
takomillashtirishga  xarajatlarni  ko„paytirish 
(ularni 
zamonaviylashtirish  hisobiga),  yangi  istiqbolli  turlar  va  sayohatlarni  joriy  qilish 
hisoblanadi. 
Bir vaqtning o„zida firma rahbariyati almashtiriladi va mustahkamlanib boradi, 
kompleks  tahlil  va  vaziyatni  baholash  amalga  oshiriladi,  zarurat  tug„ilsa  strategik 
rejaga  o„zgartirishlar  kiritiladi.  Shu  rejaga  muvofiq  yangi  moliyaviy,  marketing, 
texnik va investitsiya dasturlari ishlab chiqiladi.  
Tuzatishlar kiritilgan strategik reja barja ijrochilar e‟tiboriga yetkaziladi. Firma 
ichidagi  rejalashtirish  faqat  uzoq  muddatli  va  strategik  darajalardagina  amalga 
oshirilib  qolmaydi.  U  shuningdek,  tezkor  (joriy)  rejalarni  batafsil  ishlab  chiqishni 
ham  nazarda  tutadi.  Kalendar  rejalar  (yarim  yillik,  choraklik,  oylik)  masalalarning 
keng doirasini qamrab olishi kerak.  
Turistik  biznesdagi  bozorga  asoslangan  o„zaro  munosabatlar  turistik 
korxonalarning  rahbarlaridan  firmadagi  iqtisodiy  va  moliyaviy  vaziyatni  kompleks 
baholashni,  faoliyatning  yakuniy  ko„rsatkichiga  ta‟sir  ko„rsatuvchi  eng  muhim 
omillarni tahlil qilishni, modellashtirish asosida firmani rivojlantirish strategiyasini 
ishlab chiqishni talab qiladi.  


 
146 
Bunday  talablarga  eng  ko„p  javob  beradigani  biznes-rejadir.  U  turistik 
firmaning  faoliyat  ko„rsatishi  va  uni  rivojlantirishning  kompleks  iqtisodiy 
modelidir. U firma iqtisodiy, moliyaviy holatining kengaytirilgan dasturidir. Biznes-
reja  asosida  firma  rahbariyati  u  yoki  bu  turistik  mahsulot  yoki  xizmat  ishlab 
chiqarish  to„g„risida  qaror  qabul  qiladi,  mablag„  bilan  ta‟minlash  va  yanada 
rivojlantirish  masalalari  hal  qilinadi.  Biznes-rejaning  afzalliklari  va  qulayliklari 
haqida biz oldingi bo„limlarda gapirib o„tdik.  
Alohida  turistik  firmalar  tomonidan  reja  tizimlarini  qurishdagi  sezilarli 
farqlarga  qaramay,  har  qanday  turistik  firmaning  rejalarida  nazarda  tutilishi  kerak 
bo„lgan bir qator ko„rsatkichlar mavjud. Ular quyidagi guruhlarga bo„linadi:  
1) 
miqdoriy  ko„rsatkichlar.  Ular  talab  va  taklifning  hajmini  aks  ettiradi. 
Umuman,  turistlar  soni,  ularning  milliy  mansubligi;  alohida  davrlar  bo„yicha 
turlarning  sotilishini  taqsimlash  (oylar,  choraklar,  mavsumlar);  turistlarning  bir 
joyda  bo„lishining  o„rtacha  davomiyligi  (kunlarda);  firmaning  turlarni  realizatsiya 
qilishdan oladigan daromadi hajmi va h.k.; 
2) 
turistik 
xizmatlarning 
iste‟molchisining 
o„zini 
tavsiflaydigan 
ko„rsatkichlar. Bunga yosh, jins, yashash joyi, oilaviy ahvoli, daromadlari darajasi 
va  h.k.lar  kiradi.  Bu  ko„rsatkichlarni  shakllantirish  manbai  anketa  so„rovlari 
natijalari va turistlarning pasport ma‟lumotlari hisoblanadi; 
3) 
turistlarning 
biror 
joyda 
bo„lishdagi  xulq-atvorini  tavsiflovchi 
ko„rsatkichlar.  Bunga  firmaning  qo„shimcha  xizmatlardan  oladigan  daromadlari 
hajmi; ekskursiyalar va turli tadbirlardan olinadigan daromadlar hajmi; qo„shimcha 
tadbirldarda  qatnashgan  turistlarning  soni;  ularning  xizmatlardan  qoniqqanlik 
ko„rsatkichi kiradi; 
4) 
raqobatchi 
(milliy, 
mintaqaviy, 
mahalliy) 
tashkilotlar 
haqidagi 
ma‟lumotlar. Bunga faoliyatning son va sifat ko„rsatkichlari, ular tashkil qiladigan 
turlarning xarakteri, narxi va sh.k.lar kiradi; 
5) 
turizm  haqidagi  boshqa  axborotlar  –  xalqaro,  milliy,  aviatsiya,  dengiz, 
temir  yo„l  va  avtomobil  transporti  haqidagi;  banklar,  va  boshqa  moliyaviy 


 
147 
muassasalar;  magazinlar,  esdaliklar,  gidlar,  gid-tarjimonlar  va  h.k.lar  haqidagi 
axborotlar; 
6) 
turli  voqealarning,  shuningdek,  diniy  va  qonun  tomonidan  o„rnatilgan 
bayramlarning kalendarlari. 
Axborotlarning  manbai  quyidagilar  bo„lishi  mumkin:  turistik  firmaning 
o„zining  ma‟lumotlar  bazasi,  turizm  bo„yicha  rasmiy  davlat  orgnalaridan  olingan 
turli  hujjatlar,  turizm  bo„yicha  assotsiatsiyalar  va  kasaba  uyushmalarining 
statistikasi,  ixtisoslashgan  jurnallar  va  albatta,  Internet  saytlarida  olingan 
ma‟lumotlar.  
Turistik  biznes  bo„yicha  axborotlarni  tez  qayta  ishlash  uchun  axborotlarni 
tezkor  ishlashga  va  rejalashtirish  vazifalarini  hal  qilishga  imkon  beradigan 
kompyuter tizimlarini qo„llash muhim ahamiyat kasb etadi.  Bu bosqichda quyidagi 
operatsiyalar kompyuterlashtirishni talab qiladi: 

 
marketingga oid va boshqa axborotlarni to„plash va tahlil qilish; 

 
o„tkazish,  talab  hajmlarini,  turistik  bozor  sig„imini,  bozordagi  narxlar 
holatini, o„tkazish potentsialini bashorat qilish; 

 
turizm bo„yicha to„plangan axbortlarni saqlash; 

 
turli algoritmlar, matematik modellar yaratish. 

Download 1,48 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   92   93   94   95   96   97   98   99   ...   138




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish