O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

turistik xizmat 
 deb ataladi. 
Turictik  xizmat  bir  vaqtning  o„zida 
kompleks
  va 
maxsus
  xususiyatga  ega: 
birinchisi – sayohatdagi turistning xilma-xil ehtiyojlarini qondirishni nazarda tutadi; 
ikkinchisi  esa  –  o„troq  yashash  paytidagi  xizmat  ko„rsatishdan  umuman  farq 
qiladigan tashkillashtirish va tuzilishni nazarda tutadi. 
Taklif  etiladigan  turistik  xizmatlar,  qoida  tariqasida,  hududlar  bo„ylab 
taqsimlangan.  Ulardan  ba‟zilari  (axborot  beruvchi,  vositachilik  va  sh.k.)ni  turistlar 
yashash  joylarida  oladilar,  boshqalari  (transport,  axborot  va  boshq.)ni  –  sayohat 
paytida,  uchinchlari  (ovqatlanish,  tunash,  ko„ngil  ochish,  davolanish  va  sh.k.)larni 
belgilangan turistik joyda oladilar. Oldi-sotdi va xizmatlar taqdim etish aktlarining 
vaqt va joy bo„yicha mos kelmasligi ma‟lum tashkiliy qiyinchiliklar tug„diradilar. 
Turizmning  moddiy-texnika  bazasini  yaratish  va  qo„llab-quvvatlash  xizmatlar 
va  tovarlar  ishlab  chiqarishni  keltirib  chiqaradi.  Ular  quyidagi  guruhlar  bo„yicha 
tasniflanadi: 
- turistlarni joylashtirish (mehmonxonalar,  motellar, kempinglar, pansionatlar, 
turistik bazalar,  xususiy  sektor  xonadonlari,  palatkalar,  kemalar,  poezdlar,  yaxtalar 
va sh.k.); 
- oziq-ovqat bilan ta‟minlash (restoranlar, kafelar, oshxonalar va sh.k.); 
- boriladigan mamlakat bo„ylab harakatlanish, boshqa mamlakatlarning hududi 
bo„ylab tranzit o„tish; 
- reklama va mahsulotini o„tkazish (firmalarning marshrutlarni ishlab chiqish, 
transportda, joylashish vositalarida o„rin bronlashtirib qo„yish bo„yicha xizmatlari); 
- ekskursiyalar o„tkazish (tarjimonlar, ekskursovodlarning xizmatlari); 
-  turistlarning  ishbilarmonlik  va  ilmiy  qiziqishlarini  qondirish  (kongresslar, 
assambleyalar,  ilmiy  konferentsiyalar,  simpoziumlar,  yarmarkalar,  ko„rgazmalar, 
ham  umumiy,  ham  maxsus  maqsadlarda  o„tkaziladigan  savdo-sotiq  tadbirlarida 
ishtirok etish); 

---

 
12 
- madaniy ehtiyojlarni qondirish (teatrlar, kinoteatrlar, muzeylar, ko„rgazmalar, 
rasmlar  galereyalari,  parklar,  tabiiy  va  tarixiy  qo„riqxonalar,  sport  musobaqalari, 
tarix va madaniyat yodgorliklarini borib ko„rish va h.k.); 
-  ma‟muriy-huquqiy  talablar  va  rasmiyatchiliklarni  nazorat  qilish  (chegara, 
bojxona,  karantin,  valyuta,  politsiya  xizmatlari),  shuningdek  hujjatlarni 
rasmiylashtirish (vizalar, pasportlarni va sh.k); 
- turistlar uchun turli xil axborotlarni berish (Yer shari u yoki bu mintaqasining 
turistik  resurslari,  u  yerdagi  joylashish  vositalari,  bojxona  va  chegara 
rasmiyatchiliklari, boriladigan mamlakat valyutasining kursi, marshrutlar va sh.k.); 
- axborot vositalari (gazetalar, jurnallar, kitob nashrlari); 
- tabiatni, tarixiy va madaniy merosni qo„riqlash xizmatlari; 
-  umumiy  va  maxsus  savdo  xizmatlari  (estaliklar,  sovqalar,  otkritkalar  va 
sh.k.larni sotish); 
- sug„urta va tibbiy xizmat ko„rsatish; 
-  davlat  va  jamoat  turistik  organlari,  xorijiy  yuridik  shaxslar  va  firmalarning 
xizmatlari. 
Xizmatlarning bu barcha guruhlari turistik faoliyat yo„nalishlarini belgilashda, 
ayniqsa,  rejalashtirish  kontseptsiyasining  asosiy  dastlabki  shart-sharoitlarini  tahlil 
qilishda  hisobga  olinishi kerak.  Bu  asosiy  dastlabki  shart-sharoitlar quyidagilardan 
iborat: 
o„z-o„zini  namoyon  qilayotgan  odamga  (iqtisodiy  yoki  ijtimoiy  sub‟ekt 
sifatidagi odamdan farqli ravishda) tavakkal qilinadi; 
firma  birgalikdagi  qadriyatlar  bilan  birlashadigan  modellardan  tashkil  topgan 
organizm sifatida qaraladi. 
Mutaxassislar  haqli  ravishda  yagona,  ideal  boshqaruv  modeli  yo„q  deb 
hisoblashadi, chunki har bir firma o„ziga xos, u o„zining modelini izlashi kerak. Bu 
xulosa turistik biznesni rejalashtirish masalalariga ham taalluqlidir.