O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

6.2.  Rivojlantirish  va  turizm  faoliyatining  iqtisodiy  foydaliligini  oshirish 
bo„yicha tadbirlarni rejalashtirish 
Iqtisodiy  foydalarni  oshirishning  eng  muhim  omili,  turizm  tuzilmalari  va 
iqtisodiyotning  boshqa  tarmoqlari  o„rtasidagi  aloqalarni  yaratish  va  doimiy 
mustahkamlash hisoblanadi. Bu quyidagilarga imkon beradi:  

 
turizmda import hajmini qisqartirish; 

 
mahalliy aholining bandligi va turizmdan tushadigan daromadlarni oshirish; 

 
mahalliy  qishloq  xo„jaligi  va  oziq-ovqat  mahsulotlarini  ishlab  chiqarishni 
oshirish; 

 
turizm  korxonalarining  mahalliy  tovarlar  va  qurilish  hamda  ta‟mirlash 
ishlari uchun materiallardan ko„proq foydalanishini rag„batlantirish (yoki shart qilib 
qo„yish); 

 
mahalliy 
mehmonxonalar 
va 
boshqa 
infrastruktura 
ob‟ektlaridan 
foydalanish. 

---

 
83 
Turizmdan  tushadigan  foydani  ko„paytirish  uchun  o„z  ob‟ektlari  va 
xizmatlaridan  foydalanishni har  tomonlama  rag„batlantirish  zarur.  Bu  masalani hal 
qilishning  yo„llari  quyidagilardir:  investitsiyaviy  rag„batlantirish;  aktsiyadorlik 
jamiyatlari  va  kompaniyalarini,  jumladan  xorijiy  kompaniyalarni  jalb  qilgan  holda 
yaratish;  turizmning  eng  ustuvor  shakllari  va  turlarini  har  tomonlama  qo„llab-
quvvatlash;  dastlab  chet  elliklar  egalik  qilayotgan  bosqichda  kapital  to„plab 
bo„lganidan so„ng, mahalliy tadbirkorlarning bu korxonalarni sotib olish sharti bilan 
ularga xorijliklar egalik qilishiga yo„l qo„yib berish. 
Turizmning  iqtisodiy  samaradorligini  oshirish  maqsadida  rejalashtirish 
jarayonida  yirik  mehmonxonalarni  millatlararo  mehmonxonalar  kompaniyalari 
boshqaruviga  berishni  nazarda  tutish  kerak.  Bu  daromadning  bir  qismidan  voz 
kechishga  olib  kelishi  mumkin,  lekin  yuqori  malakali  boshqaruv,  xalqaro 
marketing, joylarni bronlashtirishni ta‟minlaydi.  
Xalqaro  menejmentga  yo„l  qo„yish  to„g„risidagi  qaror  mamlakat,  mintaqa 
zonaning  konkret  shart-sharoitlaridan  kelib  chiqib  qabul  qilinadi.  Bunda,  albatta, 
mahalliy firmalar tomonidan xorijiy turistik guruhlarni qabul qilish, ularga chet ellik 
turistik  operatorlar  tomonidan  xizmat  ko„rsatish  imkoniyatini  cheklash  talab 
qilinadi.  
Mutahassislari xorijiy yuridik va jismoniy shaxslar bo„lgan turistik firmalarga, 
shuningdek, chet el investitsiyalari ishtirokida tuzilgan firmalarga litsenziyalar faqat 
«O„zbekturizm» milliy kompaniyasi tomonidan beriladi.  
Turizm  sohasida  mahalliy  bandlikni  rag„batlantirish  zarur.  Bunda  mahalliy 
aholi  o„rtasida  turizm  sohasidagi  faoliyat  hurmatgah  sazovr  ekanligi  to„g„risida 
tushuntirish  ishlari  olib  borish  kerak.  Shuningdek,  mahalliy  aholi  orasidan  turistik 
korxonalarni  boshqarishning  o„rta  va  katta  bo„g„inlari  rahbarlarini  ham  tayyorlab 
borish kerak. Xorijiy rahbar xodimlarni mahalliy xodimlar bilan almashtirishni iloji 
boricha bosqichma-bosqich, uzoqroq istiqbolni ko„zlab rejalashtirgan ma‟qul.  
Turizmning iqtisodiy samaradorligini oshirish uchun quyidagi boshqa metodlar 
ham  qo„llaniladi:  mahaliy  san‟at  namunalari  va  xalq  hunamrmandchiligi 
buyumlarini  sotib  olish  uchun  kengroq  imkoniyatlar  yaratish;  ko„ngilochar 

---

 
84 
tomoshalar va boshqa  tadbirlar tarmog„ini  kengaytirish  (ular tufayli  turistlar ushbu 
yerlarda bo„lish muddatini uzaytirishni xohlab qolishlari mumkin). 
Shunday  qilib,  turistik  sohani  rivojlantirish  va  u  faoliyat  ko„rsatishining 
iqtisodiy  foydaliligini  tijorat,  byudjet  va  xalq  xo„jaligi  kabi  o„zaro  bog„langan 
ko„rsatkichlarning tizimi bilan tavsiflash mumkin.