Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent

Uch qoʻllanma

Hozir xaridor tanlovining dastlabki nazariyasini rivojlantirdik, keling endi iqtisodning qanday ishlashini va undan foydalanishlarni oʻrganib chiqsak. Bu uch savollar birlashgandek tuyiladi, lekin har bir savol roʻzgʻor haqida qaror qilishni oʻz ichiga oladigan boʻlsa, hozirgina rivojlantirgan xaridor tutishining tuzilishi bilan biz yetkazib bera olamiz.

Barcha talab chizigʻi pastga qarab yoʻnalganmi?

Tovarning narxi oshganda odamlar uni kamroq sotib olishadi. Bu doimiy odat, talab huquqi deyiladi, talab chizigʻining past tarafga qiyalashishiga ta’sir etadi.

Iqtisodiy nazariya sifatida talab chizigʻi baʼzida yuqoriga boradi. Boshqacha qilib aytganda, xaridor baʼzida talab qonunini buzadi va narxlar koʻtarilsa koʻproq tovar sotib oladi. Buni qanday sodir boʻlishini koʻra olish uchun, 12-shaklni qarab koʻrish kerak. Bu misolda, xaridor ikki tovar sotib oladi – goʻsht va kartoshka. Xaridorning byudjet sigʻimi a nuqtadan b nuqta chizigʻida boʻladi. Rivojlangani C nuqta. Kartoshkaning narxi oshsa, byudjet sigʻimi ichkari tarafga oʻzgaradi va a chiziqdan d gacha boʻladi. Oʻrtacha hozir E. Eslatma kartoshka narxidagi oʻsish xaridorni katta miqdorda kartoshka sotib olishga olib boradi.

Nima uchun xaridor bunday yoʻl bilan javob beryapti? Bu misolda, kartoshka qat’iyan pastroq tovar. Kartoshka qiymati oshsa, iste’molchi kamayadi. Daromad tasiri xaridorni kamroq goʻsht va koʻproq kartoshka sotib olishga undaydi. Chunki bir xil vaqtda kartoshkalar goʻshtga nisbatan qimmat boʻladi, oʻzgarish taʼsiri xaridorlarni koʻproq goʻsht va kamroq kartoshka sotib olishga undaydi. Bunday oʻziga xos holatlarda, daromad ta’siri shunchalik kuchli boʻladiki oʻzgarish ta’sirini oshirib yuboradi. Oxirida, xaridor kamroq goʻsht va koʻproq kartoshka sotib olish orqali kartoshkaning narxiga javob qaytaradi.

Iqtisodchilar talab qonunini buzuvchi bu tovarni tasvirlash uchun Giffen tovari atamasidan foydalanishadi. (Bu holatni birinchi boʻlib iqtisodchi Robert Giffen qayd etgani sababli shunday nomlanadi.) Bu misolda, kartoshka Giffen tovari. Giffen tovarlari arzon Tovar boʻlgani ucun daromadning taʼsirini almashtirish ta'sirdan yuqori boʻladi. Shuning uchun, talab egri chizigʻi yuqoriga qarab yoʻnalgan.



Keys stadi. Giffen tovarlarini izlash
Oldin har qanday haqiqiy Giffen tovarlari hech oʻrganilganmi? Ba'zi tarixchilar, kartoshka 19 asrda Irlandiyada kartoshka ocharchilik paytida Giffen tovari boʻlgan deb taxmin qilishgan. Kartoshka xalq oziqlanishining katta bir qismi boʻlganda, kartoshka narxi oshgan, bu holda katta daromad ta'siri boʻlgan. Odamlar oʻzlarining past turmush standartiga javoban qimmat boʻlgan goʻsht iste’molini qisqartirib, asosiy tovar kartoshkani koʻproq sotib olishdi. Shunday qilib, kartoshkaning yuqori narxi aslida kartoshkaga talab miqdorini koʻtardi deb taʼkidlandi.

Robert Jensen va Nolan Miller tomonidan oʻtkazgan tadqiqotlarida Giffen tovarlari borligi uchun shunga oʻxshash, lekin koʻproq aniq dalillar asosida ishlab chiqildi. Bu ikki iqtisodchilar Xitoyning Hunan viloyatida 5 oy davomida dalada tajriba oʻtkazishdi. Ular tasodifiy tanlangan uy xoʻjaliklariga mahalliy asosiy oziq-ovqat boʻlgan guruchni sotib olishga subsidiyaga voucher berib, guruch isteʼmoli qanday oʻzgarishini oʻlchash uchun tadqiqotlarda narxni oʻzgartirildi. Ular kuchli dalil boʻlgan kambagʻal uy xoʻjaliklari Giffen holatini namoyish etdilar. Guruch narxining pasayishiga vaucher subsidiyalari guruchga talab hajmini kamaytirdi va subsidiyani olib tashlashga qarama-qarshi

taʼsir qildi. Jensen va Miller “bizning bilimimizning eng yaxshisi, bu birinchi keskin empirik dalil Giffen holati boʻladi” deb yozgan edi.

Shunday qilib, isteʼmolchi tanlovi nazariyasi, talab egri chizigʻini yuqoriga yoʻnaltiradi va baʼzan gʻalati hodisalar sodir boʻladi. Natijada, biz birinchi 4-boʻlimda koʻrgan talab qonuni butunlay ishonchli emas. Bu Giffen mahsulotlarini juda kam deb aytish xavfsiz.