Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent

13.2-rasm. Monopol raqobatlashgan bozorda R-firmaning uzoq muddatli muvozanati

Shunday qilib har bir monopolist firma tovarning narxi shu darajagacha tushadiki, oqibatda hech qaysi sotuvchi iqtisodiy foyda ololmaydi. Demak, raqobatlashgan monopol bozordagi uzoq muddatli

muvozanat holat mukammal raqobatlashgan bozordagi muvozanat holatga oʻxshash boʻlib bu yerda ham hech qaysi firma normal foydadan ortiq foyda ololmaydi.

13.2-rasmda koʻrish mumkinki firmaning uzoq muddatli talab chizigʻi DLR uning oʻrtacha xarajati chizigʻi LAC ga tegib oʻtadi. Bu yerda ishlab chiqarish hajmi QLR va tovar narx PLR boʻlganda hamda iqtisodiy foyda nolga teng boʻlganda (nima uchun deganda PLR = LAC) erishiladi. Shu bilan birga firma monopol hokimiyatni ma’lum darajada saqlab qoladi. Firma mahsuloti noyob xususiyati bilan boshqa firmalarning mahsulotidan farq qilganligi uchun uning uzoq muddatli talab chizigʻi pastga yotiq boʻladi. Agar bozordagi tovarlar standartlashgan (bir xil sifat va xususiyatga ega) boʻlganda firmalarning mahsulotiga boʻlgan talab chizigʻi gorizontal koʻrinishda boʻladi. U holda biz uzoq muddatli mukammal raqobatlashgan bozor muvozanati holatiga erishgan boʻlar edik, ya’ni tovar narxi ( P=min AC) minimal oʻrtacha xarajat bilan belgilanar edi. Demak monopol raqobatlashgan bozorda firmalar oʻzlarining optimal quvvatidan kam quvvatda ishlaydi, bunga asosiy sabab tovarlarni differensiallashuvidir. Shu sababli monopol raqobatlashgan bozorda harakat qilayotgan firmalar rezerv quvvat bilan ishlaydi. Rezerv quvvat quyidagicha aniqlanadi:

^Q=(Q*R-QLR)

Misol Firma atir sovun ishlab chiqaradi va raqobatlashgan monopol bozorda harakat qiladi. Uning mahsulotiga talab funksiyasi quyidagicha berilgan:

Xarajat funksiyasi esa,

Q  200  P

TC  Q²  8100

Firmaning mahsulot ishlab chiqarish hajmi, mahsulot narxi va foyidalanilmagan zaxira quvvati aniqlansin?

Birinchi navbatda firmani uzoq muddatli oraliqda raqobatlashgan bozorda harakat qiladigan firma sifatida qarab, uning optimal mahsulot ishlab chiqarish hajmini va mahsulot narxini aniqlayimiz.

AC=Q+8100/Q

AC =1-8100/Q² =0 ; Q0=90 P0=AC(Q0)=Q+8100/Q=90+8100/90=180

Endi firmani raqobatlashgan monopol bozorda harakat qilgandagi muvozanat parametrlarini aniqlayimiz.

MC=2Q, R=P*Q=(200-Q)*Q, MR= 200-2Q, 2Q=200-2Q

Qm= 50 ming dona atir sovun ishlab chiqaradi. Pm=AC(Qm)= AC=Q+8100/Q=50+8100/50=212 soʻm

Firmaning foyidalanilmagan zaxira quvvati

Raqobatlashgan bozor muvozanati

Q  50  90  40

C C

^Pm
P*

_Q a)

Q*
^QM ^QE ^QN

_Q б)