O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

Raqobat modellarining tasniflanishi 

---

 

Mukka

mal raqobat 

Monopoll

ashgan raqobat 

Oligopoliya 

Sof 

monopoliya 

Firm

alar soni 

Cheklan

magan 

miqdorda 

ko’p 

Ko’p 

Bir qancha 

Bitta 

Mah

sulot turi 

Bir 

turdagi 

Differensi

allash 

gan 

Bir  turdagi, 

Differensiallashga

n 

Yagon

a, unikal 

Bozo

rdagi 

hokimlik 

Yo’q 

Uncha 

katta emas 

Yuqori 

Maksi

mal darajada 

Bozo

rga  kirish 

chiqishdag

i to’siqlar 

Yo’q 

Uncha 

ko’p emas 

Ko’p 

Umum

an 

olib 

tashlab 

bo’lmaydi 

gan 

2. 

Bozor tuzilmalarining tahlil tamoyillari. 

Bozor tuzilmalarini tasniflashda quyidagi tamoyillardan foydalaniladi: 

1.  Tarmoqdagi firmalar soni (bitta, bir qancha, ko‘p).  

Bu  tamoyil  nafaqat  faoliyat  ko‘rsatayotgan  firmlar  soni  balki,  ular 

o‘rtasidagi  bog‘liqlik,  raqobat  munosabati  qanday  ekanligini  ko‘rsatib  beradi.  

Agarda  tarmoqda  firmalar  soni  ko‘p  bo‘lsa,  unda  firmalar  ishlab  chiqarayotgan 

mahsulot bir-biriga nisbatan ko‘p bo‘lmaydi, firmalarning xech biri ustunlikni o‘z 

qo‘liga ololmaydi va boshqa raqobatchilar uchun xavf solmaydi.  

Agarda  firmalar  bozorga  nisbatan  yirik  va  raqobatchilar  uchun  jiddiy  xavf 

solayotgan  bo‘lsa,  unda  ishlab  chiqaruvchilar  kam  hisoblanadi.  Eng  kami  bu 

monopoliya  bo‘ladi, ya’ni bitta firma.