O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

daryosining  toshqinlariga  qaragandek  qaraydi.  Hodisa  davriy  takrorlanib 

turadi.  U  hamma  uchun  ulkan  ahamiyat  kasb  etadi.  Biroq  uning  sabablari 

noma’lum. 

Jon Beyts Klark, amerikalik iqtisodchi 

Afsuski, jamiyatning iqtisodiy taraqqiyot tarixi iqtisodiyotning hech qachon 

tekis va silliq yo‘l bilan, olg‘a rivojlanish yo‘lidan ketmaganligini yaqqol namoyon 

etmoqda. Bu tarix o‘zining turli bosqichlarda iqtisodiy kon’yunkturaning bir-birini 

davriy  ravishda  almashtirib  turgan  va  almashtirib  kelayotgan  tanazzul  yoki 

yuksalishni  boshidan  kechirib  keldi.  Bu  o‘zgarishlar  makroiqtisodiy  beqarorlik 

yoki bozor iqtisodiyoti rivojlanishining davriyligi deb ataladi. 

Takror  ishlab  chiqarish  inqirozlari,  ya’ni  siklik  tebranishlarni  vujudga 

keltiruvchi  to‘lovga  layoqatli  talabning  yo‘qligi  XIX  asrning  boshidan  buyon 

muntazam  hodisaga  aylanib  bormoqda.  Angliyada  1825  yilda  yuz  beran  inqiroz 

birinchi  mahalliy  inqiroz  deb,  1857  yilgi  inqiroz  esa  birinchi  jahon  inqirozi  deb 

nomlanmoqda.  Jahon  iqtisodiyotini  ma’lum  bir  davriylik  bilan  larzaga  solib 

kelayotgan inqirozlar tarixi ana shundan boshlanadi.  

Tabiiyki,  inqirozlar  nazariyotchi  iqtisodchilarning  e’tiborini  o‘ziga  jalb 

qiladi.  Turli  davrlarda  siklik  tebranishlar  ustida  Sismondi,  Marks,  Juglyar, 

Shumpeter, Kondratev kabi buyuk iqtisodchilar tadqiqotlari olib bordilar. 

Hukumatning  amaliy  faoliyat  sohasidagi  vazifasi  har  doim  siklik 

tebranishlarni  tartibga  solish,  silliqlash  bo‘lgan  va  shunday  bo‘lib  kelmoqda. 

Biroq,  buni  qanday  usul  va  vositalari  yordamida  amalga  oshirish  mumkinligini 

ko‘rib  chiqishdan  avval  iqtisodiy  siklning  o‘z  xarakteristikasi,  uning  turlari  va 

xususiyatlari ustida to‘xtalib o‘tish lozim. 

---