O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

etuvchi chiziq yalpi talab egri chizig‘i deb ataladi. U alohida tovarga bo‘lgan talab 

egri  chizig‘iga  o‘xshash  ko‘rinishga  ega,  ammo  endi  unga  talab  egri  chizig‘i 

yo‘nalishini belgilab beruvchi daromad samarasi yoki o‘rinbosar tovarlar samarasi 

kabi  narx  omillari  ta’sir  ko‘rsatmaydi.  Yalpi  talab  egri  chizig‘i  yo‘nalishiga 

qanday omillar ta’sir qiladi?  

Bular avvalo quyidagi narx omillaridir: 

1. 

Foiz stavkasi samarasi; 

2. 

Boylik samarasi; 

3. 

Import xaridlar samarasi   

Foiz  stavkasi  samarasi  shuni  bildiradiki,  agarda  mamlakatda  pul  massasi 

hajmi  doimiy  deb  faraz  qilinsa,  narxlar  o‘sib  borayotgan  bo‘lsa,  bunday  holatda 

aholi va korhonalarning harakatlari uchun ko‘proq pul kerak bo‘ladi. Bu esa pulga 

bo‘lgan talabni oshiradi, demak uning narxi, ya’ni foiz stavkasi ko‘tariladi.  

O‘z  navbatida,  yuqori  darajadagi  foiz  stavkasida,  aholi  va  tadbirkorlar  o‘z 

harajatlarini  qisqartirib,  jamg‘armalarni  bankka  qo‘yishni  afzal  ko‘rishadi. 

Shunday  qilib,  narxlarning  o‘sishi  pulga  bo‘lgan  talabni  ko‘paytirib  foiz 

stavkasini  ko‘tarilishiga  olib  keladi  va  shu  tufayli  milliy  mahsulotning  real