O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti magistratura bo’limi qo’l yozma huquqida

Ta’sir qiluvchi  omillarning o’zaro juft korrelyatsion koeffitsientlar 
matritsasi 
 
  
x
1
 
x
2
 
x
3
 
x
4
 
x
5
 
x
6
 
y 
x
1
 
1 
-0,9242 
-0,6612 
-0,7979 
0,9229 
0,7666 
-0,4900 
x
2
 
-0,9242 
1 
0,5630 
0,7483 
-0,8606 
-0,7159 
0,3130 
x
3
 
-0,6612 
0,5630 
1 
0,7693 
-0,8741 
0,0020 
0,7943 
x
4
 
-0,7979 
0,7483 
0,7693 
1 
-0,8351 
-0,6548 
0,3088 
x
5
 
0,9229 
-0,8606 
-0,8741 
-0,8351 
1 
0,4295 
-0,8270 
x
6
 
0,7666 
-0,7159 
0,0020 
-0,6548 
0,4295 
1 
0,2779 
y 
-0,4900 
0,3130 
0,7943 
0,3088 
-0,8270 
0,2779 
1 
 
Jadvalda  r
ij
  x
i
  va x
j
  omillar  o’rtasidagi  juft  korrelyatsiya  koeffitsientidir. 
Ma’lumki,  ko’p  omilli  regressiya  tenglamasida  o’zaro  kuchli  chiziqli 
korrelyatsion  bog’langan  omillar  bir  vaqtda  ishtirok  etmasligi  kerak
1
.  Odatda, 
kuchli  korrelyatsion  bog’lanish  sifatida  uning  kritik  qiymati  r
kr
= 0,7 olinadi. 
Agar |r|>0,3 – aloqa umaman kam; 0,
3 ≤ |r| ≤ 0,7 – aloqa o’rtacha; 0,7 ≤ |r| ≤ 0,9 
–  aloqa kuchli; |r| > 0,9  –  aloqa o’ta kuchli. Regressiya  tenglamasida 
                                           
1
 Abdullayev Y. Statistikaning umumiy nazariyasi. – T.: “Fan”, 1993. 240-b. 

---

105 
qatnashuvchi omillarning o’zaro juft korrelyatsiya koeffitsienti kritik qiymatdan 
kichik  bo’lishi  lozim.  Chunki  ular  bir-birini  ma’lum  darajada  takrorlab, 
regressiya  va  korrelyatsiya  ko’rsatkichlarining  buzilishiga  sabab  bo’ladi.  Agar  
yuqoridagi jadvalni tahlil qilsak,  kritik qiymatdan r
kr 
katta bo’lgan o’zaro kuchli 
bog’langan omillarning mavjudligidan guvoh bo’lamiz. Shu sababli biz  x
1,
 x
4 
va 
x
5 
omillarni  regressiya tenglamasiga kiritishni lozim topdik. 
Keyingi bosqichda muhim va ahamiyatli omillarni tanlanadi. Bunda ushbu 
omillarni tanlash uchun P-miqdorining qiymati inobatga olindi (28-jadval). 
28-jadval