O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti magistratura bo’limi qo’l yozma huquqida

2-rasm. O’zbekistonda xizmat qiluvchi infratuzilma turlari 
 
Xuddi shunday, xizmatlar sohasi asosini O’zbekiston Respublikasi  faoliyat 
turlari bo’yicha xizmatlar tasniflagichi tashkil etadi. Lekin, ushbu tasniflagich va 
xizmat  qiluvchi  infratuzilma  orasida  nomutanosiblik  mavjud.  Bunda  turli 
xildagi, ko’p sonli xizmatlarni o’rganish, ulardan samarali foydalanish va ularni 
Xizmat qiluvchi infratuzilma turlari 
Ishlab 
chiqarishga 
Tovar va xom-
ashyo bozoriga 
Moliya-kredit 
munosabatlariga 
Aholiga ijtimoiy 
xizmat 
ko’rsatish 
Axborot 
tizimi 
-transport; 
-aloqa; 
-ombor 
xo’jaligi; 
-yo’l xo’jaligi; 
-suv va 
energetika 
ta’minoti. 
 
-birjalar; 
-savdo uylari; 
-auksionlar; 
-tijoratchilik 
idoralari; 
-reklama firma 
va agentliklari; 
-savdo-sotiq va 
ularni nazorat 
qiluvchi davlat 
idoralari. 
-banklar; 
-kredit 
uyushmalari; 
-mikrokredit 
tashkilotlari; 
-sug’urta 
kompaniyalari; 
-moliya 
kompaniyalari; 
-soliq undiruv-
chi idoralar; 
-bojxona tizimi; 
-pul jamg’arma-
lari; 
-auditorlik 
kompaniyalari. 
-uy-joy 
kommunal 
xo’jaligi; 
-transport 
xizmati; 
-maorif; 
-madaniyat; 
-sog’liqni 
saqlsh; 
-aholini ish 
bilan bandlikka 
ko’maklashish 
firmalari; 
-aholiga 
maishiy xizmat 
ko’rsatish.  
 
-iqtisodiy 
faoliyat uchun 
zarur axborot, 
xabarlar va 
ma’lumot 
to’plovchi 
vositalar; 
-xabarlarni sotis  
bilan 
shug’ullanuvchi  
-davlat muassa-
salari. 

---

22 
rivojlantirish, yangilarini yaratish va boshqalarda, ularni tartibga solib tasniflash 
muhim hisoblanadi. 
Ma’lumki, 
xizmatlar 
sohasida 
tasniflashning 
asosiy 
maqsadi, 
xizmatlarning umumiy alomatlarini aniqlash, ularni alohida sinflari, guruhlar va 
xillarga birlashtirish yo’li bilan, umumiy nazariy nuqtai nazardan ushbu sohaga 
mansub bo’lgan moliyaviy masalalarga  o’rganishga  yo’naltirishdir.  Tasnifning 
asosiy  shartlariga:  sinflar,  guruhlar  va  xillarning  ma’nodosh  bo’lishi,  barcha 
alomatlarni  o’z  ichiga  olishi va  alomatlarning  takrorlanmasligini  ta’minlash 
kiradi.  Chunki ushbu alomatlar xizmat ko’rsatish sohasi korxonlarini 
modernizatsiyalash moliyaviy  jihatdan tashkil etishga, budjetni soliqli 
daromadlarini oshirishga,  tijorat banklari bilan bog’liq munosabatlarni 
rivojlantirishga ta’sir etuvchi omillar bo’lib xizmat qiladi. 
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2003-yil 11-oktabrda 
qabul qilingan “Kichik tadbirkorlik (biznes) subyektlariga tegishli bo’lgan 
korxonalar va tashkilotlar klassifikatsiyasini tasdiqlash to’g’risida”gi Qaroriga 
muvofiq kichik tadbirkorlik faoliyatiga kiruvchi xizmat ko’rsatish korxonalari 
turlari keltirib o’tilgan (21-ilova). 
Xizmatlarni tasniflash borasida qator xalqaro tashkilotlar o’z qarashlariga 
ega bo’lib, ulardan biri Xalqaro  valyuta fondining fikricha, barcha xizmatlar 
ikkiga bo’linadi: savdo qilinadigan va savdo qilinmaydigan xizmatlar.
1
 Bunday 
tasnif xizmatlarning xalqaro savdoda qo’llanilishi nuqtai nazaridan keltirilgan. 
Savdo qilinadigan xizmatlarga ushbu jarayonni amalga oshirish mumkin bo’lgan 
xizmat turlari kiritilgan. Savdo qilinmaydigan xizmatlar esa faqat  milliy 
davlatlarning o’zlarida amala oshiriladi, ya’ni ular shu davlat ichida yaratiladi, 
sotiladi va iste’mol qilinadi. Bunga misol sifatida uy-joy kommunal xizmatlari 
bilan bog’liq xizmatlarni kiritish mumkin. 
 Uy-joy kommunal xo’jaligi sohasi iqtisodiyotning turli tarmoqlariga 
tegishli bo’lgan uyushmalar, korxonalar va tashkilotlarning yig’indisidan tashkil 
topadi va ular umumiy qonuniyatlar hamda oldilariga qo’yilgan maqsadga 
                                           
1
 
Киреев А.П. Международная экономика. Ч. 1. М.: Международные отношения, 2000. 265-b. 

---

23 
asoslangan holda yagona tizim sifatida faoliyat ko’rsatadilar. Jamiyatda ijtimoiy 
sohaning rivojlanish darajasi aholining uy-joy xo’jaligi, turmush sharoiti va 
kommunal xizmat ko’rsatish sohasining rivojlanganlik darajasiga bevosita 
bog’liq. Uy-joy kommunal xo’jaligi tiziming rivojlanish darajasi aholi turmush 
sharoitining ichki tashkillashtirilishi va hayot tarzini belgilab beradi. Shuning 
uchun ham, respublikamizda aynan uy-joy kommunal xizmat ko’rsatish 
tarmog’ini isloh qilishga alohida e’tibor qaratilmoqda. 
Aholiga  bevosita  shartnoma asosida ko’rsatilayotgan xizmat turlari 
tarkibidan kelib chiqib kommunal xo’jaligi tizimi tashkilotlari asosan 8 guruhga 
bo’linadi (3-rasm).