O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti falsafa kafedrasi

Mo-szi ta’limotida umumiy muhabbat qoidasi 
Mo-szi   tizimida   umumiy   muhabbat   qoidasi   asosiy   xatti-harakatni 
belgilar  edi.  Uning  fikricha,  barcha  ijtimoiy  va  siyosiy  nizolarni  ushbu  axloqiy 

---

59 
 
qoida  yordamida  hal  qilish  mumkin.  Umumiy  muhabbat  qoidasiga  Mo-szi 
iqtisodiy  va  siyosiy  mazmun  ham  qo‘shgan  edi.  Zero,  uni  amalga  oshirish 
zarurligi  g‘oyasiga  “o‘zaro  foyda”  (bir-birini  yaxshi  ko‘rib,  biri  ikkinchisiga 
yordam  berishi  tufayli  kishilar  iqtisodiy  qiyinchiliklarni  bartaraf  etishlari 
mumkin)  aqidasini  qo‘shgan  edi.  Agar  hukmdor    bu    qoidalarga  rioya    etib  
mamlakatni    boshqarsa,    u    vaqtda    siyosiy  bosh-boshdoqlik  ham  bo‘lmasligi 
mumkin.  Mo-szining  ta’kidlashicha,  “kimki  o‘z  yaqiniga  muhabbat  va 
samimiylik  bilan  boqmasa,  “samimiy  iroda”  uni  jazolaydi”  (“Mo-szi”  risolasi, 
Fa i bobi) (1-ilova). 
Inson  taqdirini  belgilovchi  xudo  sifatida  “samoviy  iroda”ni  ifodalagan 
konfusiychilikka  qarshi  turgan  Mo-szi  aytishicha,  “agar  kishilar  taqdirga 
ishonsalar,  ular  farovonliklari  uchun  kurashni  to‘xtatadilar”  (o‘sha  yerda,  Fey 
min bobi). 
Mo-szi  Xitoy  falsafasi  tarixida  birinchi  bo‘lib  sabab  (gu)  va  jins  (ley) 
tushunchalarini o‘rtaga qo‘ydi. Ularni moddiyuncha talqin qilish asosida keyingi 
uning maslakdoshlari tomonidan bilish nazariyasi va mantiq rivojlantirildi.