O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent farmatsevtika instituti “Biotexnologiya” kafedrasi

Takrorlash uchun savollar

1.Buyokdor ruyan olish texnolgiyasi

2.Kuyuk ekstraktni olish

3.Quruq ekstraktni olish

Ma’ruza-20.

Sano ekstraktining olinish texnologiyasi

R eja: 1.Xom ashyo tarkibidan antratsen unumlarini ekstraksiyalash

2. Quyuq ekstraktni olish

3. Quruq ekstraktni olish

Xom ashyoni tayyorlash.

Kuritilgan sano barglarini tegirmonda 3-5 mmgacha maydalanadi. Isitgichli, soxta tubli, aralashtirgichli, kaytar sovutgichli, zanglamaydigan ekstraktorga maydalangan Sano barglari solinadi va 1:6 nisbatda kaynab turgan dixloretan bilan 1 soat ekstraksiya kilinadi. Ekstraktor bug yordamida isitiladi. Ekstraksiya vakti o‘tishi bilan kaynok dixloretanli ekstraktni azot yordamida druk-filtr orkali o‘tkazilib, kaytar sovutgichli yiggichga yigiladi. SHu ketma-ketlikda yana 2 marta ekstraksiya jarayoni olib boriladi. Tozalangan dixloretan yangi xom ashyoni ekstraksiyasi uchun ishlatiladi. Bu jarayon tugagandan keyin ekstraktor tashkarisidan kaynok suv yuboriladi, vakuum, aralashtirgich yokiladi va dixloretanni o‘simlik xom ashyosidan xaydaladi. Dixloretan xaydalgandan keyin ekstraktor sovutiladi (ekstraktor tashkarisidan sovuk suv berilib turiladi). Xom ashyo olinib, texnologik jarayonning keyingi boskichiga yuboriladi.

O‘simlik xom ashyosidan antratsen unumlarining ekstraksiyasi.

For ekstraksiyadan keyin shamollatilgan Sano barglarini kaytar sovutgichli, oynali reaktorga solinadi va 70% li etil spirti bilan 1:6 nisbatda 1 soat davomida, kuchsiz kaynagan xolda ekstraksiya kilinadi. Keyin ekstraktni xona temperaturasigacha sovitilib yiggichga solinadi. 2-3 marta ekstraksiya kilish uchun 70% li spirtdan birinchi ekstraksiyada kancha ajratma olingan bo‘lsa shuncha solinadi. SHunday sharoitda xammasi bo‘lib 3 marta ekstraksiya olib boriladi. Ajratilgan chikindi rektifikatsion kolonkaga o‘tkazilib, bu erda chikindidan spirt xaydaladi. Spirt xaydalgandan keyingi chikindi kolonkadan olinib, chikitga yuboriladi. Spirtli ekstraktlar yigilib, texnologik jarayonning keyingi boskichiga yuboriladi.

Oxirgi maxsulotni olinishi.

Yigilgan spirtli ekstraktlar vakuum-sirkulyasion buglatgich apparatida buglatiladi, umumiy xajmning 1/10 kismi kolguncha. Xaydalgan etil spirti keyingi jarayonlarda ishlatiladi. Kub koldik to‘k jigar rangli kuyuk massa bo‘lib, uni uzok vakt saklash mumkin emas. Tarkibida antratsen unumlari 1% dan kam bo‘lmaydigan va kuruk xolga kelguncha sut kandi ko‘shiladi, yaxshilab aralashtiriladi va vakuum valli kuritgich apparatida 120-130⁰S da kuritiladi. Kuritgichga beriladigan ekstraktni sut kandi cho‘kmaga tushmasligi uchun aralashtirib turish kerak. Kuritilgan ekstrakt tegirmonda maydalanadi. Namligi 2% va antratsen unumlari 1,9% bo‘lgan maydalangan kukun olinadi. CHikish unumi 50,43% ni tashkil kiladi.

Sano preparati surgi dori sifatida ishlatiladi. Sano oson va ogriksiz ta’sir kiladi. Dori shakli - tabletka 0,32 gr.

Sano bargida antratsen xosilalari - 3,7% gacha, mevasida - 4,6% gacha bo‘ladi.

Ishlatilishi. Dorivor preparatlari (damlamasi, kuruk ekstrakti, tabletka xolida, senadeksin murakkab kizilmiya kukuni va kompleks preparatlar tarkibiga kiradi) surgi sifatida ko‘llaniladi. Sano bargi surgi sifatida va bavosil kasalligida ishlatiladigan choylar-yigmalar, kafiol va antrasenin preparatlar tarkibiga xam kiradi.