O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent moliya instituti

G’aznachilik  O’zbekiston  Respublikasi  Moliya   azirligi  tarkibidagi 

davlat ijroiya organi hisoblanadi. 

                                                           

8

Makarand A.Paithankar. Public Budgeting theory and practice, CreateSpace USA, 2016. p. 15 

---

 

 

116 

      

 

 

3-rasm. O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi G’aznachiligining 

tashkiliy tuzilishi 

 

G’aznachilik  organlarining  xarajatlarini  moliyalashtirish  respublika 

budjetidan amalga oshiriladi.  

Davlat  budjetining  ijrosi  to’g’risidagi  hisobot  G’aznachilik  tomonidan 

O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligiga taqdim etiladi. Davlat budjeti g’azna 

ijrosining buxgalteriya hisobi G’aznachilik tomonidan, shuningdek, davlat soliq va 

bojxona  xizmati  organlari,  budjet  tashkilotlari  hamda  davlat  maqsadli 

jamg’armalarini taqsimlovchi organlar tomonidan davlat budjetining g’azna ijrosi 

buxgalteriya  hisobining  yagona  hisoblar  rejasi  va  budjet  tasnifi  asosida  tashkil 

etiladi  hamda  amalga  oshiriladi.  Davlat  budjeti  g’azna  ijrosining  buxgalteriya 

hisobi yagona hisoblar rejasi O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan 

ishlab chiqiladi va tasdiqlanadi.  

G’aznachilik  yuridik  va  jismoniy  shaxslarga  ular  tomonidan  ortiqcha 

to’langan  soliqlar,  yig’imlar  va  boshqa  majburiy  to’lovlar  summalari,  qonun 

O’zbekiston Respublikasi  

Moliya vazirligi G’aznachiligi  

G’aznachilik markaziy apparati 

Viloyatlar bo’yicha 

G’aznachilik 

Boshqarmalari (12 ta) 

Toshkent shahri 

bo’yicha G’aznachilik 

Boshqarmasi 

Qoraqalpog’iston 

Respublikasi Moliya 

vazirligi G’aznachiligi 

 

Tumanlar va shaharlar bo’yicha 

G’aznachilik bo’limlari 

---

 

 

117 

      

 

xujjatlarida  belgilangan  tartibda  yagona  g’azna  hisobraqamidan  yoki 

G’aznachilikning boshqa bank hisobraqamlaridan qaytarilishini amalga oshiradi. 

O’zbekiston  Respublikasi  budjet  Kodeksiga,  shuningdek,  turli  darajadagi 

davlat  boshqaruvi  o’rtasida  tushumlar  taqsimotini  tartibga  soladigan    boshqa 

qonunlarga muvofiq, G’aznachilik tushumlarni turli darajadagi budjetlar o’rtasida 

taqsimlash uchun  javobgar  hisoblanadi.  G’aznachilik belgilangan budjet  tasnifiga 

muvofiq, barcha davlat tushumlarini ularning aniq ro’yxati bo’yicha yagona g’azna 

hisobraqamida  yuritilishini  ta’minlaydi,  qonun  asosida  g’aznachilikning  yagona 

hisobraqamidan  barcha  to’lovlarni  amalga  oshirishga  G’aznachilik  javobgar 

hisoblanadi. 

Davlat  moliyasini  isloh  qilish,  davlat  budjetining  g’azna  ijrosini  joriy  etish, 

budjet  mablag’larini  boshqarish  va  ularning  shakllanishi  va  ishlatilishini  nazorat 

qilish  jarayonlari  mukammallashib,  takomillashib  bormoqda.  Bu  jarayonlarni 

amalga  oshirishda  O’zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  “Davlat  Budjetining 

g’azna ijrosi tizimini  yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi PQ-594-

son  (28.02.2007)  Qarorining  qabul  qilinishi  muhim  qadam  bo’lib  xizmat  qildi. 

Prezident  Qarorining  ijro  etilishi  doirasida  Moliya  vazirligi  huzuridagi  “Davlat 

Budjetining g’azna ijrosini tatbiq etish va uslubiyoti boshqarmasi” hamda mahalliy 

moliya organlarining g’aznachilik bo’linmalari negizida O’zbekiston Respublikasi 

Moliya vazirligi G’aznachiligi va uning hududiy bo’linmalari tashkil etildi.  

 

O’zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  “Davlat  Budjetining  g’azna  ijrosi 

tizimini 

yanada 

rivojlantirish 

chora-tadbirlari 

to’g’risida”gi  PQ-594-son 

(28.02.2007)  Qarori  bilan  Moliya  vazirligi  G’aznachiligi  zimmasiga  quyidagi 

asosiy vazifalar yuklatildi: 

 

---

 

 

118 

      

 

 davlat  Budjetining  kassa  ijrosi,  jumladan,  tushadigan  daromadlarni  turli 

darajadagi  Budjetlar  o’rtasida  taqsimlash,  Budjetdan  mablag’  oluvchilarning 

xarajatlar smetalari ijrosi va davlat Budjeti ijrosi to’g’risida hisobot tuzish; 

 davlat Budjeti mablag’larini yagona g’aznachilik hisobraqami, shuningdek 

tegishli Budjetlar daromadlari va xarajatlari o’rtasidagi kassa uzilishlarining oldini 

olishni  ta’minlaydigan  hududiy  g’aznachilik  hisobraqamlarini  joriy  etish  orqali 

boshqarish; 

 Budjet  tashkilotlarini,  shu  jumladan,  mudofaa  va  xavfsizlik  tuzilmalarini 

moliyalashga 

yo’naltiriladigan 

Budjet 

mablag’laridan 

foydalanishni 

maqbullashtirish  ustidan  monitoringni  amalga  oshirish,  bunda  ular  tomonidan 

tuzilayotgan  shartnomalarning  sifati  ta’minlani-shini,  ularning  maqsadga 

muvofiqligi va narx-navo echimini nazarda tutish hamda vositachilik xizmatlaridan 

voz kechish; 

 xarajatlar  smetasi  va  ro’yxatga  olingan  shartnomalarda  nazarda  tutilgan 

qat’iy  summalar  doirasida  tovar(ish,  xizmat)lar  etkazib  beruvchilarning  bevosita 

hisobraqamlariga  budjet  mablag’lari  oluvchilar  nomidan  va  ularning  topshirig’i 

bo’yicha to’lovlarni amalga oshirish orqali to’lov intizomiga so’zsiz rioya etilishi 

ustidan ta’sirchan nazoratni ta’minlash; 

 davlat  budjeti  g’azna  ijrosining  buxgalteriya  hisobi va  hisobotini  yuritish, 

davlat  budjeti  ijrosi  haqida  axborot  yig’ish,  qayta  ishlash  va  tahlil  qilish, 

shuningdek O’zbekiston Respublikasining davlat ichki va tashqi qarzlariga xizmat 

ko’rsatish, O’zbekiston Respublikasi kafolatlarini ijro etish; 

Germaniya Federativ Respublikasida davlat moliyasining oliy nazorat organi 

bo’lib, Federal hisob palatasihisoblanadi. Budjet ijrosi hisoboti Moliya vazirligidan 

parlament  va  hisob  palatalariga  yuboriladi.  Hisob  palatasining  xulosasidan  keyin, 

parlament budjet ijrosi to’g’risidagi qonunni tasdiqlaydi. 

Qonun  chiqaruvchi  qo`mitalardan  ekstensiv  foydalanish  butun  bir  qo'mitasi 

amaliy emas holda harakat qilishda muhim hisoblanadi, lekin komissiya tuzilmalar 

parchalanishiga kiritiladi. Qo’mitalar o’zlarining huquqlari doirasida kichik qonun 

chiqaruvchi organlar hisoblanadi. Qo’mita tuzulmalari barqarorligini hisobga olgan 

---

 

 

119 

      

 

holda AQSH Deputatlar palatasida 435 nafar azo va Senatida esa 100 nafar a’zolar 

mavjud.  Shtatlar  ichida  yangi  Hamsipair  424  a’zo  bilan  eng  yirik  qonun 

chiqaruvchi hisoblansa Nebraska 49 a’zolar bilan eng kichigidir. 50 ta shtatdan 42 

tasida kamida 100 nafardan qonun chiqaruvchi deputatlar mavjud.  

Ko’p palatali qonun chiqaruvchi organlarda qonunlarni ishlab chiqish har bir 

palatadagi  qarama-qarshi  qo’mitalar  tomonidan  amalga  oshiriladi.  Bunday 

qo’mitalar  quyi  palata  va  senatning  to’liq  a’zoligi  orqali  ustida  deb  harakat 

qilinadigan  chiquvchi  xarajatlarni  xabarini  berib  boradi.  Har  ikkala  xarajatlar 

o’rtasida  farqlar  mavjud  bo’lganda,  konferensiya  qo’mitasi  odatda  ikkala  palata 

tomonidan  boshqatdan  qayta  tiklangan  xarajatlar  deb  qaraluvchi  xabarlarni 

tayinlaydi.  Agar  palatalar  bir  marta  bir  xil  xarajatlarni  o’tkazib  yuborsa,  qonun 

chiqaruvchi  organ  gubernator  yoki  prezident  tomonidan  maqullanishiga  yoki  rad 

etilishiga tayyor turadi.  

Mahalliy  darajada,  kam  palatalilik  ustunlik  qilgan  joyda  budjet  qo’mitasi 

ko’pincha  shahar  konsulliklari  yoki  maktab  kengashlari  kabi  to’liq  qonun 

chiqaruvchi organlarga qator tavsiyalar taqdim etish uchun va ijro etuvchi organlar 

budjet  tasdiqini  qayta  ko’rib  chiqish  va  o’zgartirishlar  kiritish  uchun  asosiy 

ma’sulyatni o’z zimmasiga oladi.