O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “Sug’urta va pensiya ishi” kafedrasi

Masala 2.1. Kvota shartnomasi bo’yicha qayta sug’urtalovchi o’z javobgarligiga har bir sug’urta shartnomasiga ko’ra tashkilot mol-mulkining sug’urta summasining 30%ni qabo’l qiladi, 3 mln y.e. oshmaydigan miqdorda. Sedent D₁, D₂, D₃ mulklarga sug’urta shartnomasi tuzdi mos ravishda 8, 10, va 12 mln y.e. ga. Sug’urta qoplamasida sedent va sessionariyning ishtirokini aniqlang.
Echish. Dastlab shartnoma D₁, D₂, D₃ bo’yicha sessionariyning risklar qoplamasi R₁, R₂, R₃ni aniqlaymiz.
Chunki
8*0.3=2.4 3(mln y.e)
10*0.3=3(mln y.e)
12*0.3=3.6 (mln y.e)
3 mln y.e qayta sug’urtalovchining chegarasi hisoblanadi, buqayta sug’urtalovchi uchinchi riskni qayta sug’urtalashda o’z javobgarligiga faqat 3 mln y.e oladi, sug’urta summasining bor yog’i 25%ini.
R₁,=2.4(mln y.e)
R₂=3(mln y.e)
R₃=3(mln y.e)
Endi biz sedent tomonidan shartnoma D₁, D₂, D₃ mos ravishda U₁, U₂, U₃ risk qoplamasini aniqlay olamiz.
U₁=8 - R₁= 8- 2.4 = 5.6(mln y.e)
U₂=10 - R₂ =10-3=7 (mln y.e)
U₃= 12- R=12-3= 9(mln y.e)
Javob: Sedent 5.6(mln y.e), 7 (mln y.e), 9(mln y.e), sessionariy esa 2.4(mln y.e), 3(mln y.e), 3(mln y.e) qoplaydi.
Ekssedent summasini qayta sug’urtalash shartnomasi(ekssedent shartnoma)
Ekssedent shartnoma – proporsional shartnomalarninh keng tarqalgan shakllaridan hisoblanadi.
Ekssedent qayta sug’urtalashda su’gurta summasi oldindan kelishib olingan miqdordan oshib ketadigan sug’urta shartnomalarini sedent qayta sug’urtalashga yuboradi, qayta sug’urtalovchi esa qabo’l qiladi, bu sedentning shaxsiy ushlanmasidir(manfaati).
O’tkazuvchi kompaniya shaxsiy ushlanmasi chegarasi bitta sug’urta turiga doir barcha sug’urta risklariga mos aniq bir summada belgilanadi: ssuda, turar joy va boshqalar.
Qayta sug’urtalovchi ekssedent deb nomlanuvchi sug’urta summasining qolgan qismi bo’yicha majburiyatlarni qabo’l qiladi, biroq belgilangan limit doirasida.
Qayta sug’urta summasining maksimal miqdori chiziq deb nomlanuvchi sedent manfaatining karrali kattaligi miqdorida belgilanadi.
Masalan, agar sug’urtaga sug’urta summasi 220000 dollar bo’lgan risk qabo’l qilinsa, o’tkazuvchi kompaniyaning shaxsiy ushlanmasi 20000 dollar belgilangan bo’lsa, 200000 dollar ekssedentning summasi tashkil qiladi va u qayta sug’urtalovchiga o’tkaziladi. Bu holatda ekssedent 10 ta liniyaga bo’lingan va xususan, 2-liniyalarda qayta sug’urtalovchining ishtiroki uning javobgarligini 40000 dollar qiladi, ya’ni 200000 dollarning 1/5 qismi. Qayta sug’urtalovchining 1/2 liniyalarda ishtiroki esa uning javobgarligini 10000 dollar qiladi, ya’ni 200000 dollarning 1/20 qismi.
Ekssedent qayta sug’urtalash shakli qayta sug’urtalovchiga bir turkumli ulkan miqdordagi risklar kattaligidan iborat sug’urta portfelini shakllantirish uchun keng miqyosda imkoniyatlar yaratadi.
O’tkazuvchi kompaniya shaxsiy ushlanmasi summasi va shartnomada qayta sug’urtalovchining ulushiga proporsional ravishda daromad va zararlar to’lovi bo’linishi amalga oshiriladi.
Ekssedent shartnomalari holatlarida sedent o’zining shaxsiy ishtirokida barcha kichik sug’urta risklari yig’indisini ushlab qolish imkoniyatiga ega.